سرتاسر دشت خاوران [یادداشت]

منسوب است به ابوسعید که:

سرتاسرِ دشتِ خاوران سنگی نیست

کز خونِ دل و دیده در او رنگی نیست

آشکارا تکیه‌یِ بیت و جانِ شاعر در واژه‌یِ «خاوران» است. 

می‌توانست بگوید مثلاً سرتاسرِ این دشت دگر سنگی نیست

اما زاری آن‌قدر بلند است که از جداره‌هایِ انتزاع -انتزاعِ ترک‌خورده- می‌زند بیرون. 

رحم [یادداشت شخصی]

رحمی که به ما می‌شود همیشه عینِ بی‌رحمی به دیگری‌ست؛ و برعکس.

این حرف را امشب هم مثل هروقتِ دیگری برای خودم بازگو می‌کنم.

[یادداشت شخصی]

«تنهاییِ هزار دست»

این ترکیب وصفی است یا اضافی؟

معلوم نیست. فقط می‌گذارم‌اش این‌جا باشد. مثلِ میخی که فقط به قصدِ ماندنِ جای‌اش در جایی می‌کوبند.

درباره‌یِ بیتی از بهار و چند چیز دیگر [یادداشت]

مرحوم بهار در بیتی نوشته که:

«برقِ جفا به باغِ حقیقت گلی نهشت/کرم ستم به شاخِ فضیلت بری نماند»

این که «شعر» را گاهی شبیه به مثلاً نخ یا در خوانده‌اند، شاید از این روست که گاهی چنین رفتاری بروز می‌دهد از خود. 

بیتِ بهار آشکارا در دو دنیا اتفاق می‌افتد. دو جرقه‌یِ زبانی که در به‌هم‌رسیدنِ‌شان شعر شعله می‌کشد.  

پرده‌‌یِ اول: جفا حقیقت را نابود می‌کند و ستم فضیلت را. 

پرده‌یِ دوم: برق تمام گل‌هایِ باغ را می‌سوزاند و کرم همه‌یِ میوه‌هایِ رویِ شاخه را می‌خورد. 

پرده‌یِ اول در انتزاع رخ [نشان] می‌دهد. پس کلّی و زبر و خشن و مجرد است و البته از آنجا که ذاتِ انتزاع است، بی‌لمس. 

پرده‌یِ دوم در جهانی صیقل‌خورده می‌گذرد. جهانی مهربان و جزئی. با واژه‌هایی که چه خودِشان چه مصداقِ‌شان را آن‌قدر لمس کرده‌ایم که دیگر آرام گرفته‌اند و در ذهن می‌گنجند. 

می‌بینیم که این دو طرف چه‌قدر ناهم‌جنس‌اند. و هرچه‌قدر هم که ناهم‌جنس‌تر باشند، آتشِ پیوندِشان سخت‌سوزتر و خطرناک‌تر خواهد بود. (جمله‌یِ آخر را ممکن است برخی قبول نداشته‌باشند.)

رفتارِ شاعر در این بیت شاید شبیهِ تکنیکی‌ست که در سینما به آن تدوینِ موازی می‌گویند. دو دنیایِ در رفت‌و‌آمد. شاعر که می‌رود و می‌آید، می‌برد و می‌آورد. شاعر که دری‌ست میانِ این دو دنیا؛ بازبسته.

سایه‌یِ پدر [یادداشت]

رستم در هفتخان‌اش پیروز می‌شود. چون وقتی که از هفت‌خان برمی‌گردد، نقشِ زال در شاهنامه ذره‌ذره کمرنگ می‌شود. اما اسفندیار در هفتخان شکست می‌خورد. چون وقتی که برمی‌گردد، گشتاسب هنوز شاه است.

در مکتب حقایق پیشِ ادیبِ عشق

هان ای پسر بکوش که روزی پدر شوی

حافظ

معما [یادداشت]

گذرِ مؤمن از حفره‌یِ انتراعیِ یک‌ گره.

او همه‌یِ استخوان‌های‌‌اش را پشتِ گره جامی‌گذارد. 

زیبا [قطعه‌یِ منثور]

در شهرِ مجعد، قطارهایِ آویزان.

و بر خیابانِ سیال، زیبا می‌گذرد. و پاهایِ سرخِ پولکی‌اش راهی باز می‌کنند در حجمِ دود. 

درِ سطلِ زباله را کنار می‌زند یواش، آدم از دو چشم‌اش یکی را برایِ خود نگه می‌دارد و یکی را راهیِ راهِ باریکِ باز می‌کند. 

از باریکه به پهنا. و چشمِ دوده گرفته می‌رسد آخر به ردِ پایِ پولکیِ سرخ. 

یک لحظه وقت دارد. پس تصویر برمی‌دارد از زیبایِ درعبور. 

سنگینِ تصویر پس برمی‌گردد به چشم‌خانه، چشمی که سرخ و پولکی است دیگر. 

در سطلِ زباله، آدمِ یک چشم.

(این قطعه اقتباسی بود از حکایتی در منطق‌الطیرِ عطار با مطلعِ «پادشاهی بود بس صاحب‌جمال»

منطق‌الطیر، چاپِ شفیعی ‌کدکنی، بیتِ ۱۱۰۰ تا ۱۱۳۰)

درباره‌یِ شعر [یادداشت]

زیبا در شکافِ دو امرِ متناقض است. 

دو امرِ متناقض می‌کوشند تا از هم دور شوند. اما وقتی که به راستی لاینحل شدند، پشتِ‌شان ابدیتی ظهور می‌کند. و آن وقت آن‌ها -آن دو متناقض- باید با تمامِ نیرویِ‌شان بدوند سمتِ هم تا مخفی‌اش کنند.

در شکافِ میانِ آن‌ها، شعر رخ می‌دهد. و شعر هویدایِ ابدیت است. 

درباره زبان [یادداشت]

این فرضِ دور را شاید بتوان در نظر گرفت که تمامِ واژه‌هایِ زبان در اصل نام‌آوا بوده‌اند و بعد آوایِ‌شان را از دست داده‌اند و یک‌سره نام شده‌اند.

[قطعه]

برای س

مثلِ یک ساقه‌یِ تُرد

در سخن‌گفتنِ من می‌شکنی

دست‌ام از پیری

می‌لرزد

و از روی‌ِ نیاز

با چراغِ کلمات

رویِ این اسمِ کبود

نور می‌تابانم

دستِ من می‌لرزد

نورِ من آشفته‌ست

و تو در دورترین منزلِ این اسم

در آن واجِ نهان

می‌گریزی از نور

و از سکوت‌ات پیداست

که مشوش شده‌ای.

[یادداشت]

چه‌قدر دوریم. و دور نه به این معنی که راهی [هرچند نارسیدنی] در میان است.

از آن‌چه دوریم، ماهیتاً دور افتاده‌ایم. 

درباره‌یِ زبان [یادداشت]

شمارش از هم‌گروهی می‌آید. یا دقیق‌تر، شمارش بر فرضِ هم‌گروه بودن معنی پیدا می‌کند.

ملکوت[یادداشت]

ما چیزها را ناتمام حس می‌کنیم. چون در چیزها غیبی می‌بینیم ندیده و نشناخته.

پشتِ هرجسم هاله‌ای‌ست. ما می‌کوشیم به هاله دست بزنیم تا جسم شود. و هنگامی که هاله را دانستیم، هاله جسم می‌شود و منطقاً پشتِ هاله‌یِ دیگری‌ست و... .

و این حرفِ ظاهراً تکراری که «خداوند به خود قائم است.» یعنی که در خدا غیبی نیست. خداوند آخرین هاله‌ای‌ست که جسم می‌شود چون قائم به خود است. 

کمین [یادداشت]

خواندنِ کتاب با مدادی که مثلِ انگشتِ شش‌ام به دست چسبیده. رابطه‌یِ این مداد با سطرهایِ کتاب به عینِ ربطِ میانِ بازپرس است با متهم:

دقت، سخت‌گیری، خشونت، غلبه. و تساهل و دوستی‌ای که احتمالاً میانِ آن دو اتفاق می‌افتد. 

بازپرس در حرف‌هایِ متهم به دنبالِ حرف‌هایِ خوداش می‌گردد. او اگرچه برایِ یافتنِ جمله‌ای آشنا و به‌درد‌بخور گوش تیز کرده اما مطلقاً حرف‌هایِ متهم را نمی‌شنود. 

[یادداشت]

شاید ما در نهایت بتوانیم به درکِ مردگان نائل شویم اما بعید است که آن‌ها نیز قادر به درکِ ما باشند. چون جسم و زبانِ جهان بی‌حضورِ آن‌ها عوض شده.

«بگذارید مردگان مردگان را دفن کنند.» چون در تماسِ دستِ زندگان با جنازه‌یِ آن‌ها واژه‌ای گفته می‌شود که بی‌گمان در گور آزارِ‌شان خواهد داد. 

پ.ن: جمله‌یِ داخلِ گیومه از انجیل است. 

[یادداشت]

آن‌چه سدِ بینایی‌‌ست، پشتِ سر است نه جلویِ چشم. 

در نگاهِ مستقیم، هیچ چیز میانِ چشم و پدیده مانع نیست. پس چرا نمی‌بینیم‌اش؟

چون پرده‌یِ چشم در پشتِ سر بافته می‌شود. 

قمارباز [یادداشت‌ شخصی]

این که «تو مرا نمی‌خواهی» هیجان‌انگیز است.

این که عاشق از پوسته‌یِ رنجورِ خود بیرون بیاید و از نیرویِ «خواسته‌نشدن» برایِ تکلم با شیطان استفاده کند.

ز ملک تا ملکوت [قطعه]

در من هزار آینه

پس

با هزار چهره می‌آیی

و اتفاقِ صورتِ تو

تا می‌افتد

استعاره به برقی می‌شود

و آینه را منسوخ می‌کند.

#

ببینید اش

دستی‌ست صریح

و بر آسمان

بریده می‌گذرد

رسولِ سنگ است

خبرِ لمس را 

بر توده‌هایِ هوا می‌کشد

و در ابرها

استخوان می‌رویاند.

#

بر تن

جدارِ مساحت و

در رگ

ردّ‌ِ غیب

درباره‌یِ شعری که از عبید خواندم [یادداشت]

با زبان چه کاری می‌شود کرد مقدس‌تر از خشونت کردن؟

زبان=ذهن=جهان=خدا

رویِ زبان و ذهن و جهان و خدا غبار می‌نشیند. و فقط با خشونت آشکار، با صراحت در زیبایی کردن می‌شود این غبار را پس زد. خداوند می‌‌گوید: کنتُ کنزاً مخفیاً فاحببت ان اعرف.

در زبانِ فارسی واژه‌ی خطر دو معنی دارد: یکی معنیِ امروزی‌اش که معادلِ dangerous انگلیسی‌ست و یکی هم به معنی بزرگ و ارزشمند. پس خطرناک هم یعنی ویران‌گر و هم یعنی ارزشمند. و عبید زاکانی به جد خطرناک است. چون ویران‌گر است. تمامِ غبار‌هایِ ذهن و زبانِ‌ ما را با طوفانِ شعر و نثرش می‌روبد و زبانِ‌مان را لختِ مادرزاد می‌کند. همه تجربه کرده‌ایم که در برهنگی چه خنکایی هست. پس عبید هم خطرناک است و هم خطرناک.

زیبایی مثلِ نور صریحِ خورشید چشم‌ِ‌مان را می‌زند. 

و این دو بیتِ ناصرخسرو هم به یادم آمد و این‌جا می‌نویسم‌اش:

ای به‌سویِ خویش کرده صورتِ من زشت

من نه چنان‌ام که می‌برند گمان‌ام

آینه‌ام من، اگر تو زشتی زشت‌ام

ور تو نکویی، نکوست صورت و سان‌ام

.

«زبان از برای ذکر منست آن را به گفتار زشت میالایید.»

لطفاً بیا و باهام حرف بزن.

[قطعه]

زمین

دم‌ است یا بازدم؟

باد 

بی‌اشاره می‌گذرد 

و در جوارِ مربعِ ریخته

پرسشِ بی‌‌جوابِ تو

دیگر نیایشی‌ست.

قطع [قطعه]

بی-تاب

ماهِ مات

کنجِ آسمانِ شطرنجی

به صراحت روز است.

_ «برخیزید

  که در این قیامتِ

  حالا

   همه چیز ضروری‌ست.»

این حرف

از گلویِ بی‌انتهایِ تو برمی‌خیزد.

و پرندگانِ سنگی

ضرورت می‌گیرند

و هراسان می‌گریزند

سویِ جزءِ خود

سویِ جز خود.

درباره‌یِ زبان [یادداشت]

زبان جزئیتِ جهان را ندید می‌گیرد. منظور از جزئیتِ جهان هم عینیتِ طبیعت است و هم جزئیتِ ذهن -به مثابهِ یک طبیعتِ موازی- مثال‌اش همان مثالِ معروفِ درختِ سیب. که ما با خلاصه‌کردن و تقلیل دادنِ تمامِ افرادِ جامعه‌یِ مصداق به یک واژه(درخت)، آن واژه را بر آن‌ها مسلط می‌کنیم. 

اما بر اساسِ حرفِ سوسور که: (هیچ دو نفری (و حتی هیچ‌کسی) یک واژه را به یک شکل تلفظ نمی‌کنند.)، انگار جزئیتی را که زبان از طبیعت گرفته، طبیعت به وسیله‌یِ ما -یعنی گویندگانِ زبان به عنوانِ موجوداتی طبیعی- بر زبان تحمیل می‌کند. 

لکه‌یِ زیبایی [یادداشت]

زیبایی نه با اشاره به زشتی، که با اشاره به هنجار، زیباست. پس زیبا همیشه چیزی را پنهان می‌کند و از این رو دل‌بسته‌یِ او هستیم که مزاحمِ چشم‌هایِ‌ماست.

زیبایی در فاصله با دو امرِ مطلق است: به وضوح دیدنِ آن چیز و یک‌سره ندیدن‌اش. همگون و ناهمگون‌اند که ما را سرگرم می‌کنند.

رابطه‌یِ ابر و خورشید. اختلالی که در ریتمِ یک‌نواختِ ضرب رخ می‌دهد. لکه‌ای که رویِ زبان پیدا می‌شود.

پس چون زبان بی‌نهایت است، کتمان‌اش -یعنی زیبایی- هم بی‌نهایت است. و بی‌نهایت به این خاطرند که هیچ‌کدام نمی‌گذارند دیگری به اتمام برسد. 

اما در این تعقیب و گریز، اگر زیبایی زبان را ببلعد چه؟

____________

[خالی که رویِ صورتِ توست

 از صورتِ تو تغذیه می‌کند

 بر صورتِ تو محاط می‌شود.]

در این مجال [قطعه]

زِ بویِ گل چه شنیدند تا رمید بهار

چه گفت باد که باغ از هراس شد بی‌بار

مگر به ردّ هوا چهره‌یِ تو را دیدند

که تیره گشت جهان از هجومِ حجمِ غبار

در آینه نفسی رمزِ صبح می‌گفتند

که شب نهیب زد: آیینه مرد در زنگار

دُری‌ست گم‌شده در خاکِ ترد و تیره‌یِ تن

دَری‌ست بسته که ره بسته بر درش دیوار

در این مجال به‌جز ردّ پا و شیهه‌یِ اسب

نمانده هیچ نشانی زِ خویش یکه‌سوار

در این مجال که ماییم بند، بی‌بندی‌ست

چنین که سخت رهاییم در میانِ حصار

جهان سراسر اگرچه شراب آبادست

من‌ام که در پیِ دردی شدم مقیمِ خمار

[قطعه]

الهاکمُ التکاثُر

(خداوند)

خبر:

یکی راه افتاده در زمین

چیزها را قرینه‌یِ هم می‌چیند

و در خالیِ انطباقِ دو خط

عذاب می‌کشد

که دست‌اش به ابرها نمی‌رسد

که اگر می‌رسید

هم‌شکل می‌بریدِ‌شان

_آری

   و در آن روزِ ناقص هم

   کسی نفس‌هایِ مرا می‌شمرد

نقدی مختصر برایِ دو کتاب [یادداشت]

در طبقه‌بندیِ انواعِ ادبی، موسویِ گرمارودی به سه نوع اشاره می‌کند: «نظم» و «شعر» و «سخن‌وری» و صفوی به سه نوع: «نظم» و «شعر» و «نثر»

یاد ام می‌آید آن‌وقت که «جوشش و کوشش» را می‌خواندم خیلی مجذوبِ ایده‌هایِ کتاب شده‌بودم اما الآن که فکر می‌کنم می‌بینم که سهل‌انگاری‌هایِ نظری در آن بسیار بود. موسویِ گرمارودی نظم را مطلقاً سخنِ موزونِ مقفا می‌داند و آن‌قدر به نظر اش بی‌ارزش هست که درباره‌یِ آن صحبت نمی‌کند. و سخن‌وری را انگار گونه‌یِ والاترِ همان نظم می‌داند و حاصلِ استفاده از تکنیک‌هایِ زبانی. و به شعر هم که می‌رسد لحن‌اش به کل دگرگون می‌شود و شیفته‌وار به ذکرِ این‌که شعر حاصلِ جوشش است بسته می‌کند. و این را هم به نظرم بهتر است به پایِ شاعربودن و درکِ صریح‌تر و بی‌واسطه‌ای که با مسئله داشته بگذاریم و نه سهل‌انگاری. اگرچه که مربوط دانستن نظم [سخن‌وری به قولِ گرمارودی]و شعر به جوشش و کوشش بسیار کلی و غیرِعلمی‌ست. ممکن است که ذهنِ سخن‌ور چنان به زیر و بم‌هایِ زبان چفت‌ شده باشد که نظم آفرینی برایِ او عینِ جوشش باشد و برعکس آن هم ممکن است در شعر:

صائب تلاشِ معنیِ بیگانه می‌کند

اما در کتابِ «از زبان‌شناسی به ادبیات»، صفوی دورتر و هشیارتر به مسئله نگاه می‌کند. از اصطلاحِ نظم به راحتی نمی‌گذرد. تعریفی که از نظم به دست می‌دهد تعریفِ بسیار پرداخته‌تری‌ست و انگار که ترکیبی از دو اصطلاحِ نظم و سخن‌وری‌ست که گرمارودی درباره‌اش بحث می‌کند. 

اما حسنِ دیگرِ کتابِ از زبان‌شناسی به ادبیات بحث‌هایِ دقیق‌تر اش درباره‌یِ شعر است. نویسنده چون برکناره ایستاده می‌تواند به شعر فکر کند.

بر سرِ این‌که نظم (یا همان سخن‌وری) برساخته‌یِ تکنیک‌هایِ زبانی است بحثی نیست اما صفوی شعر را هم حاصلِ همان تکنیک‌هایِ زبانی می‌داند و برایِ شناختِ دقیق‌ترِ شعر و روشن کردنِ تفاوتِ ذاتی‌اش با نظم، از شعر تلقیِ غیرِزبانی نمی‌کند. بلکه میانِ تکنیک‌هایِ زبانی از حیثِ کارکرد و ماحصلِ‌شان فرق می‌گذارد و تکنیک‌هایِ زبانی را به دو دسته‌یِ شعرساز (هنجارگریزی) و نظم‌ساز (قاعده‌افزایی) تقسیم می‌کند.

درباره‌یِ چیزهایِ کلی [یادداشت]

وجودِ هرچیز بسته به وجودِ غیرِ او‌ست. (غیر؛ و نه لزوماً ضد)

واژه‌ها هرچند بی‌ربطِ به هم، اما به هم مدیون‌اند. چون هر واژه برایِ ابرازِ وجود، خطی دورِ خودَ‌ش می‌کشد و خواه‌ناخواه با این کار، مرزِ واژه‌یِ مجاور‌ اش را هم روشن می‌کند و انگار که واژه‌ها وجودِ خود را که ابراز می‌کنند، به واژه‌هایِ دیگر هم وجود می‌بخشند. ما مثلاً واژه‌یِ آب را به رسمیت می‌شناسیم در زبان؛ چون واژه‌یِ سنگ را داریم که واژه‌یِ آب نیست.

پس در نتیجه دایره‌یِ یک‌چیز هرچه‌قدر وسیع‌تر باشد، هرچه‌قدر که قابلِ اطلاق‌تر باشد به چیز‌ها، ناپدیدتر و نابودتر است.

و این‌که باباطاهر در این بیت‌اش چه حرفِ خطیری زده:

به هر جا بنگرم کوه و در و دشت

نشان‌ از قامتِ رعنا ته وینم

درباره‌یِ زنجیره‌یِ شرّ [یادداشت]

در مواجهه‌یِ با شرّ، ما به یک اندازه فاعل و مفعول‌ایم. 

مفعولِ شرّ ایم چون شرّی که به دیگری می‌رسانیم، برآمده از شرّ پیشینِ خودِ اوست و چون فاعل‌ایم شرّ ما نیز عقوبتی دارد.

عیسی به رهی دید یکی کشته فتاده

حیران شد و بگرفت به دندان سر انگشت

گفتا که: که را کشتی تا کشته شدی زار؟

تا باز که او را بکشد؟ آن که تو را کشت

(منسوب به رودکی و هم ناصرِ خسرو؛ با ضبط‌هایی گونه‌گون)

پس ما در دَوَرانِ این دایره‌ایم؛ ناگزیر. زنجیره‌یِ شرّ به شکلی مختار و هم نامختار ادامه پیدا می‌کند. جانِ هر حلقه در بازتولیدِ حلقه‌یِ بعد می‌شود.

اما این زنجیر به‌هرحال گسستنی‌ست.

هر حلقه نیمی فاعل و نیمی مفعول است. اگر حلقه جمع شود، مجموع شود و دایره شود و از صورتِ زنجیر (زنجیرِ خطیِ ممتد) به دربیاید، سیلابِ شرّ یک‌جا از نفس می‌افتد، لاقل به قدرِ نفس‌کشیدنی.

ما در موقعِ بدی کردن ناگزیریم. اما اگر بر این ناگزیری فائق شویم، شرِ ناگزیر ادامه نمی‌یابد. 

چو مردان بشکن

(حکیم سنایی)

پی‌نوشت: متنِ بالا البته ناقص است. یک آسان‌گیری و خوش‌بینیِ آشکاری در اش هست. گسستنِ زنجیره‌یِ شرّ البته که ممکن نیست.

حلقه تنها می‌تواند خود اش را از زنجیره‌یِ بلا بیرون بکشد. وگرنه تا بیرون رفت، حلقه‌یِ بعد جای‌اش را می‌گیرد و شرّ ادامه پیدا می‌کند. 

نوشتم که ما در موقعیتِ بدی کردن فاعل و مفعول‌ایم. و این فاعل و مفعولی، بی‌ربطِ به هم نیستند. شاید لازم و ملزوم‌اند. یعنی چون ما فاعلِ شرّ ایم ناگزیر مفعولِ آن هم بوده‌ایم و برعکس و شاید به این خاطر است که این دو رویه‌یِ شرّ (یعنی فاعل و مفعول بودن) یک نمودِ عینیِ واحد دارند: بدی کردن. 

پس ما اگر بدی نکنیم یعنی رویه‌یِ فاعلِ ما غالب شود، از آن‌جا که رویه‌یِ مفعولِ ما ملزومِ رویه‌یِ فاعل است، از جبرِ رویه‌یِ مفعولی نیز گریخته‌ایم.

هنگامی که در موقعیتِ بدی کردن به دیگری قرار می‌گیریم، اگر بدی نکنیم تنها خود را از عقوبت حفظ کرده‌ایم [ و هم حلقه‌یِ بعدی را که مسئولِ بدی کردن به ماست] اما به هر حال شرّ پابرجاست. ما سر از بدی کردن به دیگری باز زده‌ایم و آن دیگری منتظر می‌ماند تا دیگری بیاید و به او بدی کند، سر رشته‌یِ شرّ را به دست بگیرد و منتظرِ عقوبتِ خود شود.

پیوند [یادداشت]

بروزِ مکانیسم نمی‌تواند در پیوندِ چیزها باشد. چراکه در «ها»یِ چیزها همیشه حجمی از هوایِ تهی هست. 

[قطعه]

بی خاطره

به خاطرِ چیزی

همیشه سپرده می‌شد

پس

در ضمنِ چیزها

بود و مدام

آن چشمِ سرخِ تنیده

بسط می‌یابد.

مرکزِ دایره

به ما که در دَوَران‌ایم

-آن لحظه که گم شد-

چه داشت که بگوید؟

رفتار ذهن در موقعیتِ بی‌زمان [یادداشت]

بی‌زمانی. فشردگی و ایجاز. لمحگی. قطعه‌ بودن. 

فیزیکِ ذهن طوری‌ست که امتدادِ بی‌زمانی را نمی‌فهمد. شاید به این خاطر که برایِ لمسِ لحظه‌یِ بی‌زمان، ذهن مجبور است تمامِ انرژی‌اش را مصرف کند. و یا شاید هم به این دلیل که در مواجهه با بی‌زمان، ذهن شکلی فشرده به خودش می‌گیرد، قطعه می‌شود و اگر بی‌زمانی مطول شود، میانِ لحظه و ذهن ناهم‌خوانی پیش می‌آید و به نفس‌نفس می‌افتیم. 

مولوی می‌گوید که: آرزو می‌خواه لیک اندازه خواه

سیبل [شعر]

روز کش آمد و

دوایرِ درهم

هم

تمامِ باغ، مقبوض

در نقطه‌یِ دلِ سروی

و آینه

گیجِ رفتارِ عقربه‌ها بود

که آن لکه‌یِ روشن 

در سمتِ صورت‌اش دهان باز کرد

و راهِ عقربه‌ها باز شد

پس بر متنِ آینه امضا شدند

و بی‌وقت

به هم رسیدند

در نقطه‌ای_رازی که سینه‌یِ سرو است:

آویزان

دستی در هوا

بی‌کلاه [شعر_ترجمه]

شعر از Fabian_Hirts

به فارسی عرفان پاپری‌دیانت

صحرایِ آب

تا کمرگاه‌ام آمده بالا

پاهایم بر انبوهِ ماسه‌ها

و لب‌ام یک‌سره سلامی‌ست

به مرغِ دریایی.

زرد و آبی و گاه زردآبی

آفتاب می‌تابد

بر صورت‌ام

و وزن

از پاهایم گریخته

می‌افتم

بر گستره‌یِ نمکزار دراز می‌کشم

و بسط می‌یابم.

میانِ این اقیانوسِ ماسه

بر این صحرایِ آب

چون لکه‌ی کوچکی

شناکنان می‌روم

و حالا این‌گونه فکر می‌کنم با خودم که:

بنیانِ جهان بر انرژی‌ست

و آدمیان را

به قدرِ کفایت کلاه بر سر نیست.

خلوتِ‌گاه [یادداشت]

برایِ س که سر به هواست

هر کلمه دو نفر است. در زندانِ زبان یکی از آن دو نفر عمودی‌ست. از سلول‌اش بیرون نمی‌آید (و نمی‌تواند بیاید) و عمق و ارتفاع می‌گیرد و اگرچه مدام به دیوارهای سلول‌اش نگاه می‌کند اما اسیر سلول نه، اسیرِ فکرِ فرار است.

آن دیگری افقی‌ست. افق است. شکلِ قطعه‌یِ دشتِ گریان است. و همیشه در حیاطِ زندان راه می‌رود. فکر فرار برایش همان‌قدر بی‌هوده است که فکر زندانی بودن.

دومی هواست. اولی نبودنِ هواست و چیزِ دیگری نیست. دومی سر به هواست. 

این دو نفر گاهی چشم در چشم می‌شوند و حرفی میانِ شان موج می‌شود.

شتابِ موج و سکونی که در اولی هست.

[فیلمنامه کوتاه/ انیمیشن]

۱

تصویرها خطوط موجز و ساده‌اند در پس‌زمینه‌یِ سفید. 

صفحه‌یِ یک لپ‌تاپ را می‌بینیم که باز است و حدود سه چهارمِ کادر را گرفته. بیرونِ صفحه‌یِ لپ‌تاپ و خودِ لپ‌تاپ طراحیِ انیمیشنی دارند اما تصویر داخل صفحه‌یِ لپ‌تاپ فضایِ واقعی ویندوز است. 

مرورگر باز است. سایت xvideos باز است. یک نفر سرچ می‌کند  Pigeon sex. نتیجه‌ای نمی‌آید. داخل یک تبِ دیگر سرچ می‌کند Chicken Sex و باز نتیجه‌ای نمی‌آید. یک تب دیگر باز می‌کند. وارد گوگل می‌شود و می‌نویسد: دانلود فیلم سوپر کفتری. نتایج پرت‌و‌پلا می‌آید. سرچ قبلی را پاک می‌کند و می‌نویسد: سوپر کفتری، دانلود فیلم سکسی کفتر و عبارت‌هایی از این دست را سرچ می‌کند و نتایج گوگل کاملاً پرت‌و‌پلا می‌آیند. بعدِ چند ثانیه سکوت، صدایی کلفت و خش‌دار می‌گوید: دم‌ام تو این مملکت که یه فیلم سوپر کفتری توش گیر نمی‌آد.

و بعد بال کفتری از پشت میز وارد کادر می‌شود و صفحه لپ‌تاپ را محکم می‌بندد. 

۲

تصویر به داخل یک پرنده فروشی کات می‌خورد. پرنده‌فروش پشتِ دخل نشسته. صورت‌اش سه‌تیغ است و سرش کچل است و فقط دو طرف سرش مو دارد. آن طرفِ کادر کفتر را می‌بینیم ایستاده. ریشِ پروفسوری دارد و عینکِ گرد. اطراف تصویر هم قفس‌هایِ پرنده گذاشته. پرنده‌هایِ گوناگون و هرکدام با یک طراحیِ کاریکاتور وار. 

فروشنده: بفرمایید جناب. 

کفتر: کفتر می‌خوام. 

فروشنده: یکی؟

کفتر: دوتا. یه نر یه ماده.

فروشنده از داخل قفس دو تا کفتر بیرون می‌آورد. آن‌ها را در قفس کوچک‌تری می‌گذارد و تحویل کفتر می‌دهد. 

۳

همان تصویر سکانس اول. کفتر را از پشت می‌بینم که روی صندلی نشسته. جلویش روی میز، همان‌جایی که در صحنه اول لپ‌تاپ گذاشته بود، حالا قفسِ کبوتر‌ها گذاشته. گوشه‌ی میز یک جعبه دستمال کاغذی و یک صابون می‌بینیم. 

۲۲ مهرماه ۹۶

دانشکده ادبیات

گره سنگ [شعر بلند]

این شعر را چند وقت پیش شروع کردم کم به کم نوشتن. از سرِ نفس تنگی و حالا بی وقت تمام اش کرده ام.
یک ضرب المثلِ معروفی هست که الان به یادم آمده. اینکه "موش داخل سوراخ نمی رفت. جارو به دم اش بست."
من خودم کم بودم و این چند صفحه را هم بستم به خودم.

گرهِ سنگ [شعرِ بلند]

.

یک زمانی اینجا چند نفری بودند می‌خواندند. 

حالا مثل یک آدمی شده ام که گوشی را برمی‌دارد و برای بوق تلفن حرف می‌زند. 

رباعی [شعر]

آواز آمد که هین بی‌آواز شوید

تا تشنه‌جگر زِ بهرِ آن راز شوید

سررشته‌یِ پیوندِ جهان پاره کنید

اندر سرِ کار اش همه سر باز شوید

[شعر کوتاه]

بر سطحِ دریا

قلبی که شناور است

حرارت‌اش را به آب می‌دهد

نرم نرم

و دو پرنده تا جزیره می‌برند اش

حالا

که سینه‌ام سبک است.

زمرَد [یادداشت]

«آمد نسیمِ سنبل با مشک و با قرنفل 

آورد نامه‌ی گل باد صبا به صهبا

کهسار چون زمرد نقطه زده ز بسّد

کز نعت او مشعبذ حیران شده‌ست و شیدا»

کسایی مروزی، ریاحی، نشر علمی

کلمه‌ی «زمرد» به وضوح گرهی در این دو بیت افکنده. و باید دنبالِ شواهدی باشیم (خصوصاً در کار شاعران طراز اول) که در آن چنین ناهماهنگی‌ای پذیرفته شده باشد و من چنین شواهدی پیدا نکردم. 

و می‌ماند احتمالِ «زمرَد» بودن این واژه که من به نسخه‌ها دسترسی نداشتم و امکان‌اش هست که نسخه‌ی معتبری با اعراب گذاری مسئله را حل کرده باشد. اما علی‌‌الحساب باید به دنبال شواهد حضور این واژه در متون گشت. و در غالبِ اشعار این واژه در میانه‌ی بیت به کار رفته و چیزی را روشن نمی‌کند. اما چند بیتی که زمرد را در جای قافیه به کار برده‌اند به این شرح است:

منوچهری در قصیده‌ای با مطلع «وقت بهار است و وقت مورد» که قافیه‌هایش هم مخلَد و مجدَد و امرَد و... هستند بیتی دارد به این صورت که:

هیبت‌اش الماسِ سخت را بکفاند

چون بکفاند دو چشمِ مار زمرَد

و بیت دیگری هم دوباره از منوچهری در «خیزید و خز آرید» که می‌گوید:

وان سیب چو مخروط یکی گوی تبر زد

در معصفری آب زده باری سیصد

بر گرد رخ‌اش بر، نقطی چند ز بسّد

وندر دم او سبز جلیلی ز زمرَد

 

انوری هم در قصیده‌ای که قافیه‌هایش مقصد و احمد و مقعد و... اند بیتی دارد که:

چشم نیاز پیش کف تو چنان بود

گویی که چشم افعی پیش زمرَد است

(باز هم انوری یک شاهد دیگر دارد به همین شکل)

و فخرالدین اسعد در ویس و رامین گفته که:

ز سبزه روی هامون چون زمرَد

ز لاله کوه سنگین چون زبرجد

و جالب که شاعر متاخری مثل اقبال هم این واژه را با تلفظی غریب تر البته به ضرورت قافیه، زمرَد به کار برده:

آب‌ها سیمین هواها عنبرین

قصرها با قبه‌های زُمْرَدین

و علی‌‌الحساب که هرجا زمرد در جای قافیه به کار رفته «زمرَد» است. البته باز هم باید به دنبال شواهد دیگری بود که اگر شاهدی پیدا شود که حضور صورتِ امروزی یعنی «زمرُد» را در متون تایید کند، می‌توان گفت که این واژه مانند بسیاری از واژه ها (سخن و...) در آن روزگار دو تلفظ داشته است.

چند شعر کوتاه [شعر]

۱

بر کوله بارِ خویش نظر کرد

رهرویی

خاموش گشت ناگه

از التهابِ راه

با خویش گفت -رسته ز انکار- :

جز دود نیست با من و این راه

سرتاسر اش سلامِ مدام است.

۲

قالیچه‌ی صدرنگ

-صد رنگِ مشتعل-

به طعنه نگاه‌ام می‌کند

از آسمان

۳

از قعر بدن‌ات

لهجه‌ای می‌پیچد

عمیق

مثلِ گردباد

و سرِ لج دارد

با واژه شدن

۴

در کارِ جهان مدام سرگردان باش

چون گرسنه‌ی نشسته بر هر خوان باش

هش دار که وصل دام اهل نظر است

بگذر ز وصال و همه‌تن هجران باش

چفت ۱ [یادداشت]

۲۸ شهریور

فهمِ یک‌سره ارگانیک از جهان. آسودگیِ این روز‌هایم از این است. 

زیباییِ شگفتی که در رفتارِ ارگانیک هست.

آسوده مردن.

این را در مشاهده‌یِ آن پل فهمیدم که: حتی چیزهایِ مکانیکی نیز در جسمِ خود یک‌سره ارگانیک‌اند. 

هیچ چیز یکسره از آهن نیست. حتی چیزهایِ به راستی آهنی. 

فردایِ ۲۸ام

کلیدِ مسئله در جسم است. چیزهایِ مکانیکی تنها نمودی از مکانیسم‌اند و چون نمود اند، جسم و چون جسم‌اند، ارگانیک‌اند. 

سازه‌ی فلزی زنگ می‌زند و از کار می‌افتد. پس می‌توان از آن آسوده بود. 

اما رفتارِ مکانیکی در کجا هست؟ چه وقت و کجاست که دو چیز به راستی چفتِ هم می‌شوند؟

در ذهن. تجربه‌ی مکانیسم را تنها در زبان و هنگامِ پرت‌وپلا گفتن یا نوشتن کرده‌ام.

تنها از چیزهایِ غیرِ جسمانی می‌توان انتظارِ رفتارِ مکانیکی داشت.

ربطِ مدام[شعر بلند]

از ربط و از مرابطه خسته

برمنتهایِ خویش نشسته

از هرچه جز زِ خویش گسسته

دل بسته بر سر زوالِ دوباره

-«ای ربط ای هجومِ تباهی

ای رنگ ای کلیدِ سیاهی

بر من تنیده تلخِ نگاهی»

با خویشتن مدام به انکار

-«زخم‌ام همه زِ تیغِ سلامی‌ست

از صبح و از طلوعِ مدامی‌ست

زان حادثه هنوز پیامی‌ست

سویِ دل‌ام که بسته‌ی مایی

چون نورِ روز، روشن و پنهان

آید مدام سویِ تن و جان

از شیوه‌هاش، شیوه پریشان

مجموع می‌نماید اگرچه»

وین حرف‌هاش تا به سحر بود

تا دمدمایِ صبح

می‌کرد شکوه‌ها

یک چشم سویِ خاطره‌هایِ گذشته و

یک چشمِ دیگر اش سویِ در بود.

خواب‌اش گرفته‌بود کم‌کم و

آن درد

آن دردِ دورِ یک‌سره شادی

اِستاده‌بود پشتِ پنجره

خیره.

خواب‌اش که برد

از لایِ پنجره

چونان مِهی رقیق

آمد تویِ اتاق

آن درد

دردی چو رویِ آینه بی‌رنگ

دردی که تار اش از اندوه

پود اش زِ رقص و نغمه و آهنگ.

آمد کنارِ عاشق

اِستاد

سوی‌اش به خنده کرد نگاهی

و بعد

بوسید صورت‌اش را

گم شد درونِ جسمِ نزار اش.

[چند شعر]

۱

تولدِ یک نقطه

در عبورِ مورچه

و مرگِ نقطه 

در تولدِ خط.

ای کاش

چشم‌ام وارونه می‌دید.

۲

چشمانِ مجسمه

اشاره به تخته سنگ می‌کنند.

۳

آسمان

آبی‌اش را می‌دهد به پنجره‌یِ بسته

تا دیگر ندانیم

آسمان چه رنگی‌ست

۴

هر نفسی که می‌کشم

این باغِ پیشِ رو

کوچک‌تر می‌شود

و هر درخت

هزار درخت

۵

چه دیده ‌ام در خواب؟

یاد ام نیست

یک واژه مانده فقط:

خیابانِ برّاق

۶

امشب، خسته‌یِ دعا و چکش‌کاری، بر رختِ خواب افتادی. آینه را وقتی جلویِ مجسمه گذاشتی، فکری گذشت از سر ات -دور- و آن‌قدر دور که چراغ را خاموش کردی و خوابیدی. و دیگر خوابی ندیدی چرا که امشب، او خوابِ تو را می‌بیند.

[شعر کوتاه]

تن ات از تکرارِ سلام
حالا
شکلِ کلیدی شده است
که می سوزد.

در ستایشِ پیرمردها [شعر بلند]

برایِ آلخاندرو خودروفسکی و باقیِ پیرمردها

صبح به راه

افتاد

-ما چه می دانیم-

پس بمانیم

سرافکنده

تا صبح و راه

برسند

#

"های های

بردارید از دوش ام

این همه نور را"

می رقصی که بیایید

"های های

نکند نور بپرّد

کسی نگیرد اش دیگر"

می خندی و معلوم نیست

به کی

#

راهی که کور و کوره بود را

فرشی می بینم

-عطر و سنگ و خون-

دیگر به آینه کاری نداری

تمامِ آینه هایت را فرشِ راه کرده ای

ما چه می دانیم

#

یک جایِ زمین ایستاده

حالا

در قلبِ فلزی اش

رنگ می تپد

چشم اش دارد

به شیپورِ دوچرخه ای دست می کشد که:

"بیایید

از شانه های ترد ام

این همه نور را بردارید."

از لباس‌های زیبا ناگزیریم [یادداشت]

کتاب‌ها محصول‌اند همیشه. حتی اگر از راه حرف بزنند، باز هم منزل‌اند. چراکه آدم همیشه در طولِ مسیر ساکت است و تنها در مقصد است که مجالِ گفتن و چیزی برایِ ابراز می‌یابد. 

ما این طور فریب می‌خوریم. کتاب‌ها از نهایت و از رسیدن حرف می‌زنند و ما نهایتِ‌شان را ابتدایِ خود و راهِ خود می‌پنداریم و این‌گونه بی‌راه می‌شویم.

نویسنده‌ها از مسیر چیزی نمی‌گویند. مدام شهری را که به آن رسیده‌اند نشان‌ام می‌دهند و راهی که رفته‌اند، بیرونِ جلدِ کتاب‌های‌ِشان در هوا جریان دارد. 

نباید این را فراموش کنم و در هر کتابی که می‌خوانم، دنبالِ آن هزار هزار کلمه‌یِ ننوشته باشم و این حکایتِ حلاج را هیچ‌گاه به خود نگیرم که: ‌

.

«نقل است که در شبانروزی در زندان هزار رکعت نماز کردی. گفتند: چو می‌گویی که من حق‌ام، این نماز که را می‌کنی؟ گفت: ما دانیم قدرِ ما.»

[شعر]

«شعر منثور»

می‌گفت: «در آینه بسیار دیده‌ای مرا.»

یک‌روز ظهر، سرِ کوچه دیدم‌اش. در صورت‌اش جذام جا گرفته‌بود و می‌خندید. چشم‌هایِ خشکیده‌اش مهربان بودند اما هیچ پلک نمی‌زد. تکیه داده بود به دیواری و تن‌اش نمی‌لرزید.

سر به زیر گذشتم و گم شدم.

 

«رباعی»

عشقِ تو قرار از دلِ زار ام بربود

تا دید تو را چشم‌ام یک‌دم نغنود

آن زلفِ دوتا گره به کارم افکند

وآن ابرویِ چون هلال دردم بفزود

[شعر کوتاه]

۱

از آن شبِ هلهله

برایم خدایی مانده به یادگار

که ذره ذره دارد اسم می‌پذیرد.

۲

دری که به رویِ آن گلِ سرخ بستی

گلی شده‌است

زیبا اما بی‌عطر

۳

این گلِ سرخ

اگر پایی داشت شاید

دنبالِ عطرِ خود اش می‌دوید.

[نوشته]

نوری یکپارچه. تیره اما یکپارچه.

شرم [خرده یادداشت]

درگیریِ عینی و واقعی با اجتماع، در تجربه‌ی شرمساری‌ست.

[شعر]

کلمه به کلمه

وسیع می‌شدی اما

خاموش

بر چشم‌بندِ تو چیزی نوشته

لجوج با معما

و تاریکی آن‌قدر به خود پیچید

که خنده‌اش گرفت

می‌دانم

سحرگاهِ یک‌روز

آخر

دریا چشم باز می‌کند. 

بگرد [یادداشت شخصی]

می‌خوانی؟

می‌خواهم بگویم که حتماً روزنه‌هایی هست اگر بگردی. هنوز روزنه‌ای مانده اگر بگردی و دقیق شویم. 

که من از نوشتنِ بیماری خلاص شوم و تو از؟ نمی‌دانم.

اما تو که خوب با روزنه ها آشنایی و می دانی که‌ چه‌طور آب‌های باقی مانده را باید دور ریخت.

[شعر کوتاه]

در ردّ‌ِ پایِ آهو

هواست که می‌سوزد

تا پدرانِ سنگی‌اش را که دید

از راهی مذاب برگردد.

دور [شعر کوتاه]

زخمیّ‌ِ ردِ پا

دور به آهو می‌رود

آهو به دور 

از مضرات ناگزیرِ کتاب خواندن [یادداشت]

کتاب‌ها آن‌قدر رنج را ستایش‌کرده‌اند که برایِ ما یک‌سره از تلخی و گزندگی‌اش تهی‌شده. به همین خاطر است که در مواجهه با رنج، ابتدا یکه و بعد شکست می‌خوریم.

یک شعر، یک شهاب [یادداشت]

این روزها آن‌قدر قطعه‌قطعه‌ام که نمی‌توانم قصه بنویسم. جمع‌و‌جور و سخت و پر از اعتمادِ به نفس. خلقِ قطعه مرا این‌گونه می‌کند. این که درست شبیهِ اسکلت شوی یا باشی. بی‌گوشت و پوست. زننده می‌شوی و نگاه‌های بسیاری از تو می‌رمند. آن‌وقت آسوده می‌شوی  و می‌توانی با همه‌ی توش‌و‌توان‌ات استخوان شوی. شکلِ حقیقیِ شکل را بگیری به خودات.

قطعه‌ها شکلِ شهاب‌اند انگار. آن‌قدر عجول و شعله‌ور که حتی به ندرت با هم می‌بارند. سنگ‌اند. اما نه پشتِ هم چیده می‌شوند که راه شوند و نه روی هم که دیوار.

حالا به هرچیزِ دور و دراز که فکر می‌کنم به تباهی فکر کرده‌ام. حالا بیش‌تر از آن‌که نفس بکشم، فاصله‌یِ میانِ دو نفس را می‌کشم. تنها در فاصله‌یِ دو نفس است که نفس‌نمی‌کشیم و در یک قطعه-شعر که نفس‌ام را حبس می‌کنم انگار که حبابی به سرعتِ نور در سینه‌ام رشد می‌کند.

درباره ی شباهتی که قطره های اشک به همدیگر دارند [یادداشت]

بوبن می گوید که : حقیقت مانندِ موسیقی ست و با لحن پیوند دارد.
 (کتابِ بیهوده، صفحه ی 66)
حقیقت حاصلِ انطباق  و به جایی ست. حقیقت وقت است و جا. و لحن هم -که بوبن می گوید- در اصطکاکِ با جا و وقت است که مثلِ سنگ تراشیده می شود.
 حق با کسی ست که صورت اش چفتِ آینه است. و به همین خاطر است که آدمِ مومن و آدمِ بی ایمان مثلِ هم گریه می کنند.

[شعر]

۱

پُرِ روز رفتی و

روز پر گرفت

در روزِ صورتِ تو

هر برگ

 برگِ دیگر را انکار می‌کرد

و درخت از ورق ‌خوردن

شب می‌شد

شبیه می‌شد.

۲

دهانِ تو باز

بسته می‌شود

نوزادِ قطعه

              قطعه

چشم‌اش همیشه باز

به دهانِ بازبسته‌یِ توست.

نوزادِ قطعه قطعه

پرهیز نمی‌داند

چشم بستن نمی‌داند. 

یه کاری کن خدایا [ترانه]

سحر شد باز نیومد خواب به چشم‌ام

نیومد خواب به چشم‌ام

نیومد خواب به چشم‌ام

____

نمی‌ره از سر ام فکرِ نگار ام

همون یاری که من دوست اش می‌دارم

همون یاری که وقتی بِ‌م می‌خنده

آتیش می‌گیره این قلبِ نزار ام

دیگه طاقت ندارم

آی خدا طاقت ندارم

____

خدا امشب دل‌ام تنگه

دلِ یار ام مثِ سنگه

خدا من شکوه دارم

ول‌ام کرده نگار ام

دیگه طاقت ندارم

دیگه طاقت ندارم 

(۲)

____

آی خدا

اون با بزرگون می‌پره

از این و اون دل می‌بره

از حالِ من اون بی‌وفا

خبر نداره جانم خبر نداره

____

الان شیش ساله تو عشق‌اش اسیرم

نمی‌تونم دیگه آروم بگیرم

دل‌ام خونه رخ‌ام زرده

خوراک‌ام آهه و درده

نمی‌دونم که یار من

دل‌اش پیشِ کی گیر کرده

امان کار این دنیا

فغان از کار این دنیا

(۲)

____

خود ات رحمی بکن بر من خدایا

یه کاری کن یه کاری کن خدایا

برس به داد این قلبِ کباب‌ام

یه کاری کن بیاد یار ام به خواب‌ام

[خرده‌یادداشت]

تاریکی قطره‌ها را منجمد می‌کند. اما نور هم آن‌ها را می‌خشکانند. 

[یادداشتِ شخصی]

حالا دل‌ام با «گلِ داودی» دیگر صاف نیست. چرا من فکر می‌کردم بقیه‌ی مردمی که سربه زیر از پیاده‌رو‌های شهر می‌گذشتند، یک‌روز گلدانی را نشکسته‌اند؟ یا مادری نداشته‌اند که دوست اش بدارند؟

رفتارِ سنگ‌ها [یادداشت، درباره‌یِ نوشتن]

برایِ تو 

که شاید به رابطه‌ی من با سنگ‌ها کنج‌کاو بوده‌ای

سنگ راهِ خیال را می‌بندد. 

این یک مسئله‌ی بدیهی در فرم است که تا به حال از آن غافل بوده‌ام. شکلِ قطعیِ هرچیز، راهِ عبورِ ذهن را می‌بندد. 

دیوارِ سنگی همیشه ما را شگفت زده می‌کند اما ما را پشتِ صراحت و زیباییِ خود متوقف می‌کند. این به آن معنا نیست که سنگ‌ها از خیال عاری‌اند. و این که هیچ تخته‌سنگی در ابتدا سنگ نبوده. حباب‌ها هستند که سنگ می‌شوند. یک حباب شروع می‌کند به صعود کردن. روی کاغذ بالا می‌رود. و سرمای کاغذ ذره‌ذره سخت‌اش می‌کند و بعد یکسره سنگ می‌شود و می‌ماند برجا. پس سنگی که می‌بینیم، حبابی بوده که بالا رفته و تا جایی که خود اش بالا رفته به ما هم اجازه‌ی خیال می‌دهد و از آن‌جا به بعد نه. 

کار چی‌ست پس؟ 

این که حباب‌هایِ کوچکِ دل‌ام را پرواز دهم. بگذارم پا به سنگلاخ های تاریک و روشن بگذارند. بگذارم پا به سرزمین‌های یخ‌زده برسند. اما کار من این است که از آن‌ها در برابر هر چیزِ سردی مراقبت کنم. کاغذ سرد است. انتشار سرد است. روزمرگی سرد است. وصال سرد است.

کار من باید این باشد: حباب‌ها را از هر چیزِ قطعی در امان نگه دارم. و دشواری کار هم در این است که حباب‌ها مدام به سختیِ سنگ‌ها نگاه می‌کنند، آن‌ هم با چشمِ رشک. 

به این شعر قدیمی فکر می‌کنم.

آن‌چه را باید نوشت

که از صافی آب بگذرد

و آن‌چه از صافیِ آب گذشته باشد

نوشته نمی‌شود. 

هم‌سوگ [یادداشت شخصی]

«بعضی‌ها هستند که وقتی می‌بینم‌شان دلم می‌خواهد کاش در بچگی هم‌بازی می‌بودیم!

دلیلش این است که هم من هم او اجازه می‌دهیم بچه‌هایِ دلمان از تن‌مان فاصله بگیرند و بروند آن‌جا، پشتِ آن بوته‌ها، بنشینند گِل‌بازی کنند.

۸ شهریور ۱۳۹۵

از لمحات»

_______________

همیشه شاخک‌هایم تیز بوده برای شکار چشم‌ها و چهره‌های ناگوار. گاهی می‌یافته‌ام. گاهی هم به اشتباه می‌یافتم. تو هم من را همین طوری پیدا کردی. و اما حالا از خودم می‌پرسم، بعد از یافتن چه؟ حالا که منگ، آماده و آمده‌ی سوگواری ام.

سوگواری بر چه؟ نمی‌دانم اما می‌دانم که چرا. برای آن‌که راست بگویم. آن‌قدر گریه کنم که صادق شوم. به اقتضای همین سوگواری، قول داده‌ام که دیگر چیزی از خود ام انتشار ندهم. دیگر در «پر وا» نمی‌نویسم و نمی‌دانم هم که این‌جا را هنوز می‌خوانی یا نه.

همه جای این وبلاگ غبار نشسته. فضا درست شکل عبور. شکل راهی که سوار از آن گذشته. غرقِ آشنایی و غریبی. اینجا، به ناچار با بوی تو عجین شده. رد تو این‌جا هست. و نمی‌دانم برای که زار بزنم.

راه‌ام این بار انگار از یک اقیانوسِ اشک می‌گذرد. اما اگر از ردِ اشک مرا به سوی سلامی برد. اگر از این اقیانوس سلامی صید ام شد؟ وه برای سلام کردن دل‌ام لک زده.

دل ز تنهایی

به جان آمد

خدایا همدمی

برحمتک [یادداشت شخصی]

حس می‌کنم که تمامِ روحِ خود ام را به جهان بدهکار ام. یک‌سره مقروض‌ام به دنیا. مرابطه‌ی دشواری‌ست. چهره‌ی او را مثل چهره‌ی سرسخت و فرزانه‌ی پدری می‌بینم که طلب‌اش را نمی‌خواهد و می‌دانم که به هیچ‌کس نبخشیده که به من ببخشد و لبخند‌اش جز تعارفی از سرِ بزرگ‌منشی نیست.خودام را مثلِ بچه‌ای می‌بینم که از آشپزخانه چیزی برمی‌دارد و فرار می‌کند و زیرِ تخت قایم می‌شود. من مدام قایم می‌شوم. قرضی که گرفته‌ام را مدام انکار می‌کنم. اما مگر قرضی بوده که آخر ادا نشده‌باشد؟ حتی اگر قرضی را بر کسی ببخشند باز هم او قرض‌اش را پرداخت کرده. طلبکارِ بخشنده پرجان‌تر می‌شود و این جان از کجا می‌آید جز از تنِ بدهکارِ بخشیده؟ و کدام بدهکار است که بعد از آن که قرض‌اش را بر او بخشیدند، خود را بدهکارتر نبیند؟

به ضربِ مرگ هم که شده روح‌ام را از من می‌گیرند. چه‌کسی‌ست که چهره‌ی سرسخت و صریحِ پدر را از خاطر برده باشد؟ و چه کسی‌ست که پنهانی-در آینه- روحِ کوچکِ خود اش را بیشتر از دست‌های پدراش دوست نمی‌دارد؟

[شخصی]

حالا بعد از شروع بیماری، زیباییِ تو دوباره رنگ می‌گیرد.

برای لب‌ها و مجسمه‌ها [شعر]

۱

از گفتن و بوسیدن

که رها شود

لب-

ریز می‌شود.

۲

از هزار پرنده فقط یکی

برگشت و نشست

در قفس

وقتی که مرده‌ باشم

از این همه شعر

کدام‌یک 

به تن‌ام بازخواهد گشت؟

۳

دست از هرچه برداری

لب‌ریز می‌شود

از لب

جبر سفید [شعر]

یک روز بی‌گمان

بسته‌بندی‌شده و پیچیده در دستمال

اسمی را برای تو خواهند فرستاد

می‌دانند که بسته را باز می‌کنی

و اسم را از دو چشم خود سپیدتر می‌یابی

آن‌ گاه تو را برای ابد

با اندوهِ آلودن‌اش تنها خواهند گذاشت.

کمی دورتر از من چه می‌گذرد؟ [چند شعر]

۱.

حادثه خط بود و

آینه انحنا و

آینه را در حادثه دیدن.

۲.

دارد شکلِ شطح می‌گیرد

به خود این گل.

از این‌جا که می‌گذشتم هربار

از خاکِ لالِ باغچه صدای خنده می‌آمد.

حالا معلوم‌ام شد پس

که در خاک به چه می‌خندیده‌اند.

۳.

سحر سخت

بر ماهِ هاشورخورده‌یِ بی‌وقت

دمیده

شب پریده

یک‌سره از سر-اش

-قبرِ سوار کجاست؟

-نمی‌دانم.

-می‌دانی.

-پیشِ چشم‌ام فقط

منظره‌ی سنگلاخی می‌بینم

غرقِ نور.

۴.

باغ از میانِ خود آن روز صدایی می‌شنید غریب، غریب. به درخت‌ها چیزی نگفت اما و صدا سربه‌مهر ماند میانِ باغ و حنجره‌اش-چاه- و صدا هی می‌آمد و هی آشناتر می‌شد با باغ و باغ با درخت‌هاش هی غریبه‌تر می‌شد و آن‌قدر غریبه شد که درخت‌ها همه خشکیدند. چون باغ غیرِ درخت نیست -حسابِ این را نکرده‌بود- و آخر که تن خشکید و صدا خاموش شد، حنجره ماند فقط چاه ماند و لبِ چاه.

تقاص چله‌شکستن [شعر]

۱

به نقطه‌ی چشمِ تو

افتاد

نگاه‌اش

می‌خواست نقطه شود

دایره 

اما تنی علیل داشت

حالا که هنوز

نفس می‌کشی پس

از او بپرس

جهاد دایره با چی‌ست؟

۲

آن قدر بر زمین نشستی که

شکل بال شده‌ای

چشمی داری

از حادثه تلخ تر و

این‌گونه

لجوج به حفره‌ی خورشید.

چند شعر ِ شکسته‌بسته [شعر]

۱

دست‌ات به خود

آن‌قدر می‌پیچد و

شبیهِ طناب می‌شم

دو دستِ تو دو طناب

بی‌دست‌ و

با بوسه بالا می‌روم

تا دهانِ تو

پرتگاهِ گفتنِ چیزی

۲

پشت‌ِ نقاب

زیباییِ تو آن‌قدر تکثیر می‌شود

تا تمام شود.

۳

آن‌قدر که انتظار-اش را کشیدند

بی‌کلمه آمد و

مثل عطری گذشت

و حالا عبور

 بر همه چیز هاشور می‌زند.

۴

-در معرض شهاب نشسته

چه می‌کند؟

-با بوسه

هر سنگ را رازی می‌کند

تا در امان بماند.

۵

خنجر

از نشاط آخر

می‌شکند. 

۶

برایِ دیدن آینه بود که افتاده‌بود به راه. و راه از کفِ کفش‌اش صیقل می‌یافت. و ذره‌ذره که می‌رفت، چهره‌اش خواستنی‌تر می‌شد برایِ اشیاء و عبورش می‌دادند. جلوه‌ی راه شده‌بود. هوا برای‌اش آینه‌ای بود. قدم برای‌اش آینه‌ای بود. راه برای‌اش آینه‌ای بود. و در هرکجا خود-اش را می‌دید. و این همه مکرِ آینه بود. 

۷

لحظه‌ی آخر. 

همه‌چیز مرده و مرگ می‌آمد برای میراندنِ اسم. مرگ و اسم، چشم‌در‌چشم. مرگ آماده‌ی کشتن بود اما. با اسمِ «مرگ» چه می‌کرد؟ با اسم که نمی‌شود اسم را کشت؟ پس مرگ لخت شد. از اسمِ خود بیرون پرید و بی‌«مرگ» شد و دیگر نبود. و اسم بلند خندید. و با شیپور خنده‌اش همه برخاستند. 

[یادداشت شخصی]

اما برای یک قطره‌یِ کوچکِ اشک، چه سفرهای دور و درازی که باید رفت.

کز جهان می‌شد و در آرزوی روی تو بود [شعر]

سنگ پیر

سرش گیج می‌رود

پیشِ چشمش

باغ و رنگ و هزارتو.

و ذهنِ دست‌پاچه‌اش را

شاخه‌گلی سرمه‌ای

به آتش‌ کشیده‌.

لحظه‌ی آخر است و

اتاق دم‌کرده

از بخارِ سنگ.

برجِ بابل [یادداشت]

آدمِ میان‌مایه، مایه‌اش را به میان می‌اندازد. خود را تا نیمه می‌سازد، و کامل به نظر می‌رسد. 

جان دو نیمه‌ست. یک‌نیمه می‌سازد. یک‌نیمه ویران می‌کند. 

آدمِ کامل چیزی از خودش باقی نمی‌گذارد. نیمه‌ی ویران‌گرش به او اجازه‌ی انتشار نمی‌دهد. با تمام جان خودش را می‌سازد و نابود می‌کند.

اما آدم میان‌مایه، مایه‌ی به‌نیمه‌رسیده‌اش را ابراز می‌کند و تبدیل می‌شود به تصویری از کمال.

برج بابل را به یاد می‌آورم.

چهار لحظه‌ی یک‌لحظه [یادداشت]

یکم:

ناگهان یک جمله، بالای گوشه‌ی سمت راست کتاب. یک جمله نیست‌ام می‌کند:

«و روزی رسید که خطر تنگ و کوچک در غنچه باقی‌ماندن دردناک‌تر از خطر شکفتن بود.»

دوم:

لحظات ناب غیرسیاسی بودنِ ذهن.

 شناور بودن. 

سوم:

لذت عمیق آرام زندگی کردن. بی‌آشوب.

سکون هم نه، آرام و سخت چرخیدنِ دایره.

چهارم:

بی‌میلی به کتاب‌ها. بی‌میلی به نوشتن. بی‌میلی به استراحت کردن. فقط دلم می‌خواهد قهوه دم‌کنم. دلم می‌خواهد بعد از ظهر باشد.

شهسوار [یادداشت شخصی]

برای جلال‌الدین

سوار. سوار.

کی‌ست که خود را پیاده نداند؟ کی‌ست که روحش لگدکوبِ اسب‌ها نباشد؟ کدام پیاده سوار نیست؟

اما صدای پای سواران سنگین است. تیز می‌دوند و

سه دهلیز. من در صرباهنگِ دویدنِ تو ضرب گرفتم. اما دهلیز. دویدن در دهلیز. دهلیز پیاده را خفیف می‌کند. خود را خفیف کرده‌ام. نفس بکش پدر برایم نفس بکش. 

در غمِ هجرِ رویِ تو رفته ز کف قرارِ دل

گر ننمایی‌ام تو رخ وای به حال زارِ دل

نیست شبی که تا سحر خون نفشانم از بصر

زان‌که غمِ فراقِ تو کرده‌ تمام کارِ دل

از مردان تاریکیِ چشم‌هایشان را دیدم و صخره‌یِ صورت‌هایشان را. اما تاریکیِ چشم را عوضِ اشک می‌دهند. من گریه‌نکرده کور شدم. 

آب هست. از گریه‌هایِ شما دریا مانده برایِ ما. اما ظهرِ ظرف‌های شکسته‌ست. عادت‌کرده‌ام به قدرِ تشنگی چشیدن. در شهرِ ما چشمه‌ها همه سیراب می‌کنند. دروغ می‌گویند که خشک‌سالی آمده. به‌عکس، وفورِ آب و گنداب است. اما آن‌ها تشنگی را می‌خشکانند. آن‌ها اشک را می‌خشکانند. 

تو مرا باور مکن کز آفتاب

سیر گردم من و یا ماهی ز آب

ور شوم نومید نومیدیِ من

عینِ صنعِ آفتاب است ای حسن

گوش نمی‌دهی. اشاره به خود می‌کنی فقط. رسمِ سواران است شاید که نمی‌ایستند. می‌گویی که سرّ سوار در صدایِ سمِ اسب است. اما مرا صدایِ سمِ

اسب ویران کرده. چیزی بگو فقط چیزی بگو. گوش بده به من. گرمِ صحبت‌اید باهم صدایِ مرا نمی‌شنوید. می‌گویی بیا، بدو، بتاز. اما این آمدن و نشنیدن فرسوده‌ام کرده. این هول‌ و‌ ولا نمی‌گذارد ببینم. شیهه‌ی اسب‌ها نمی‌گذارد که بشنوم. بایست. یک‌لحظه بایست. من نمی‌رسم به شما. 

گر ندیدی عشق رنگ‌آمیز را

رنگِ رویِ عاشق زارش نگر

سنگ و آبگینه. لال و گویا. کلاغ و کبوتر.

از این چاه بیرون نمی‌آیم. در و پنجره را هم نمی‌شکنم. اما نفس بکش. همه چیز را غبار گرفته. 

«بلبل را همیشه برایِ خواندنِ همان آواز ستایش می‌کنند.»۱ آواز جدید نمی‌خواهد دلم اما همان آواز را به من بیاموز. 

تا که عشقت مطربی آغاز کرد

گاه چنگم گاه تارم روز و شب

درگیر. همیشه در  گیریم.

 اما با تمامِ جان با تمامِ جهان مواجه‌شدن.

کودک ده‌ساله هنوز گوشه‌ی اتاق، روبروی قفسه‌ی کتاب‌ها نشسته، هنوز سخت‌اش است خطِ نستعلیق بخواند. هنوز گرمِ آتش آن‌ چند صفحه است. هنوز از اتاق بیرون نیامده، منتظر است کسی صدایش کند. 

تمام حفره‌های روح چفتِ اتاق می‌شود. تمام جهان چفتِ اتاق.

اما شهسوار... شهسوارِ شکستن...

این زمان جان دامنم برتافته است

بویِ پیراهانِ یوسف یافته است

کز برایِ حقِ صحبت سال‌ها

بازگو حالی از آن خوش‌حال‌ها

تا زمین و آسمان خندان شود

عقل و روح و دیده صد‌چندان شود

پ.ن: جمله‌یِ «بلبل را همیشه‌...» را روبر برسون نوشته، در کتابِ یادداشت‌هایی در بابِ سینماتوگرافی‌

[شعر]

۱

ای مثلث

آن‌قدر می‌بوسمت

تا دایره‌ای شوی.

۲

برای الهیِ شاعر

مارهای اتاقت را

چه رام کرده‌ای

شب نیش می‌زنند و روز

می‌بوسندت.

گنگ و بی‌آینه

شاید رازِ زبان این است

اما

اگر پنجره را بسته بودی

از مارهای رامِ اتاقت

تو راچگونه

باز می‌شناختم.

[شعربلند]

نقاب سنگی‌اش

ترک خورده

-بوی خون و سپیدار-

به جست‌وجوی آینه

سر می‌کشد به آسمان

از هزار ستاره

چشم‌اش یکی را می‌پذیرد.

ستاره دری می‌شود باز

به دریا:

-«آفتاب

در های گشوده را می‌بندد

پس تا سپیده وقت داری

زیر آب

دنبال نقاب شیشه‌ای‌ات بگردی.»

۱۴۳۰ [شعر]

چشمش به دور اشیاء

پرده‌ای مات می‌تند

پنجره را

آفتاب سحرگاه باز نگه داشته

 

حالا در دلش

از همه چیزِ اتاق

تصویر دست‌‌و‌پاشکسته‌ای

خیره به قاب عکس زن

نگاهش گرم؛

منتظر است

اجازه‌اش دهند

تا به خواب برود.

2017 [شعر]

هزار هزار نشسته‌اند

هریک شبیه دیگری

بر آن تپه که نامش را فراموش کرده‌اند.

حرف از صلیب و سپیده نیست

پرده‌ی نقاشیِ کهنه رنگ می‌گیرد

و بیرون می‌زند از قاب

حرفی نیست اما

روز اگر‌چه پر از ستاره شده

ستاره‌ها هم را به جا نمی آورند.

شبیهِ آن هزار هزارِ دیگر

با موهای سیاه مجعدت

تشنه

نشسته‌ای بر آن تپه

که نامش را فراموش کرده‌ایم.

[شعر کوتاه]

۱

چشم گشودم

ناگهان:

مردی را

آسمان می‌بلعید

زمین می‌بوسید.

۲

از برکه فقط

دو پلکِ پریده.

کی بود که بیدار شد؟

تصویر ماه کجا خشکید؟

۳

چشم بستی و

در چشم جهان گیر کرده‌ای

چشم اگر باز کنی

تاب نمی‌آورد آفتاب

می‌سوزاندت.

اولین روز، آخرین مرد [نقاشی]

تصویری می‌بینم. تصویرِ یک تابلوی نقاشی. هیچ از آن نمی‌دانم. اما صریح و روشن و قاطع است. پرنور. رگه‌های نور را گوشه‌کنارش می‌شود دید. خطوط بی‌ابهام و قاطع. وامی‌داردت که در برابرِ خیال دور و درازش سکوت کنی. خفه‌ات می‌کند از نور. تصویر مرد (یا مردانی) برهنه و چشمانی مصمم. از راه دور آمده‌اند. به راه دور رفته‌اند و با خودشان چیزی آورده‌اند. آن‌چه دور رفته‌باشد، زِبر می‌شود. خشونت و خیال. قاب. قابش را سفت گرفته (انگار سربازی که پرچمش را) و در دلِ قاب، باز دور می‌رود. از قاب بیرون نمی‌زند، در خود فرو می‌رود. از خود برمی آید. تصویرِ درخت و آفتاب. اولین درختی که از زمین روییده. اولین روزی که آفتاب می‌تابد. 

نقاش را می‌بینم، با صورت پیر و دست‌های ظریف و زنانه‌اش. چه رنجی کشیده تا خورشید را به روز اولِ تابیدن‌اش بازگرداند. تا تمام درخت‌های دنیا را خشک کند و اولین درخت را برویاند. تا مرد برهنه را، اولین مرد را بیاورد زیر اولین پرتوی خورشید، زیر اولین درخت بنشاند. گریه کردنِ نقاش را می‌بینم. 

زنش در اتاق، خواب است. خودش نشسته گوشه‌ای. چقدر سرِ وقت بوده. چقدر وقت بوده که وقت را این‌گونه به هم زده‌است.

بر تابلو همه چیز به شکل سرگیجه‌آوری خشک‌اند. اما روی همه‌چیز، زیر همه‌چیز دریایی می‌بینم. دریایِ رنگ. رنگ‌های شکسته. رنگِ‌های بی‌وقت. انگار که اولین رنگ‌ها. و چهره‌ی زنی. که نقاش پیر کوشیده زیر اشک و رنگ و درخت، زیر تن آخرین مرد پنهان‌اش کند. چهره‌ی صریح زنی، یکسره نور و نگاه. زنی که لباس پوشیده. لباس‌اش تابلوی نقاشی‌ست. لباس‌اش متن است.

چند شعر و انتهای بهار [شعر]

۱

بی‌پرده

به پرده‌پرده‌ی متن

به شبِ آفتاب‌گرفته ریخته‌ای

اتاق

گرمِ گسستن.

بیرونِ پنجره

در گرمایِ نیم‌روز

رنگ‌ها به خود می‌شکنند.

۲

چهار دیوار

ضلع به ضلع ِ هم

میان‌شان

صدا و گلی

که نمی‌روید.

۳ 

[رباعی]

خورشید میانِ آسمان می‌خندد

ازخنده‌ی آسمان جهان می‌خندد

خیره به جهان و آسمان، من دیدم

در چهره‌ی تو راز نهان می‌خندد

۴

[رباعی]

از دود غم این جهان سیه‌گون شده است

آواز عزای ما به گردون شده است

بشکافته‌اند فرقِ خورشید و فلک

 از آهِ امیر مومنان خون شده است

حدِ آب [یادداشت]

آن‌چه ما امروز، در این عصر، آن را معنویت می‌نامیم، در کنار و در تقابل با بی‌معنایی و بی‌هودگیِ جهانمان معنی می‌شود. معنویتی که ما امروز از آن برخورداریم (اگر باشیم) شکل اصیل معنا نیست. بلکه تنها تلاشی‌ست برای در امان ماندن از بی‌هودگی.

یک نفر وارد دریا می‌شود تا خودش را از نجاست پاک کند. یک نفر اما به قصد شنا پا به دریا می‌گذارد.

ادامه: اولی احتمالاً در همان چند متر اول می‌ماند. جلوتر نمی‌بیند چون دلیلی نمی‌بیند که جلوتر برود. همان آب کم‌عمق ساحل از نجاست پاکش می‌کند. اما دومی به قصد شنا آمده. دور می‌رود.

شمایل [شعر منثور]

نقاش از خود شمایلی کشید و بر گردنِ خود انداخت. لباس‌هایش را درآورد و بر تنِ خود پوشاند. بعد، خود را بیرون فرستاد و خود در خانه ماند. برهنه به خواب رفت.

در شهرمی‌گشت، با شمایلی که برگردنش بود. سرگردان می‌رفت. گم شده‌بود در خیابان‌ها. به شمایلِ خود نگاه می‌کرد و خود را نمی‌شناخت. اما در خانه، در خواب چهره‌ی زنی را می‌دید. 

غرق نه، شناور در اغراق [مقاله]

این ترم برای تکلیف درس زبان فارسی و آیین نگارش۲ باید مقاله‌ای می‌نوشتم. سبب خیری شد که به سراغ یکی از ایده‌های قدیمی‌ام بروم و البته یکی از فیلم‌های مورد علاقه‌ام را دوباره ببینم. این مقاله درباره‌ی به کار گیری تکنیک اغراق در فیلم Eyes wide shut کوبریک است. متنش را اینجا می‌گذارم.

غرق نه شناور در اغراق [مقاله]

[شعر]

به دریدنِ پرده‌ها

خو کرده‌بودند

دست‌هایِ من

امّا تو

بی‌پرده آمده‌بودی.

منشور [برای شب هجدهم خرداد]

آشفته

سروی

ریشه‌‌اش از رنگ

به منشور درخت

نور هفت تکه

چه دارد که بگوید؟

عاشق که می‌شود

آفتاب لال:

-در این نیم‌روز پریشان

می‌بینمت که می‌آیی.

-چشم ببند.

سوال، و هزار مسیر تهی [یادداشت]

یک سوال وقتی به دنیا می‌آید، وقتی خلق می‌شود؛ هزار راه در برش می‌گیرند، همه تاریک. یکی را با خرده‌نوری روشن می‌کنیم و در آن پیش می‌رویم.

جاده‌ها جواب نیستند. مسیرهایی‌اند که در آن جواب‌های خود را می‌آزماییم. جاده‌ به پاسخ‌ها فرم می‌دهد. پاسخ نیست، شکل پاسخ است. در هر جاده که پیش می‌رویم، جاده‌‌های دیگر ناپدید می‌شوند.  هر شکلِ جواب را که می‌آزماییم، فرم‌های دیگرِ پاسخ‌گفتن بی‌شکل‌تر می‌شوند. هر لباس را که می‌پوشیم، لباس‌های دیگران خاک‌خورده‌تر می‌شوند. 

*

برای هیچ سوالی پاسخی نیست. نه که پاسخ‌ها دور باشند از دست. پاسخ‌ها از اساس بیگانه‌اند با سوال. در پیِ پی‌بردن به حقیقتِ سوال نیستند. بلکه برای کشفِ خود، برای فهمِ حقیقتِ خود دست‌و‌پا می‌زنند. 

سوال و جواب جفتِ هم نیستند. هم را کامل نمی‌کنند. از اساس با هم بیگانه‌اند. هیچ سوالی را ندیده‌ام که همراه با جواب خود، حقیقتی را به من آموخته‌ ‌باشد. حقیقتِ سوال جدا و حقیقتِ جواب جداست. و اصلاً اسم بردن از حقیقت بی‌هوده است. سوال یک‌جا برای خود دست‌و‌پا می‌زند و جواب یک‌جایِ دیگر.

*

دری هست. یک نفر کلید می‌اندازد. در را باز می‌کند و وارد خانه می‌شود. و همان لحظه که پا به خانه گذاشت، در را برای همیشه فراموش می‌کند. خانه پاسخِ در نیست. در تنها آغازِ خانه‌ست. آغازِ دست‌وپا زدن است.

ندیدنِ دیوانگی [یادداشت]

یک زمان دیوانه‌ها را با زنجیر می‌بستند. این در حق ما لطف بزرگی بود. این‌گونه صدایِ جنون‌شان از دیوار قرن‌ها می‌گذرد. به ما می‌رسد و خواب‌مان را آشفته می‌کند.

اما قرن ما به راهکار هولناکی برای مقابله با دیوانگی رسیده. ما دیگر دیوانگان را با زنجیر نمی‌بندیم. به دارشان نمی‌کشیم. شمع‌آجین‌شان نمی‌کنیم. تنها صدایشان را نمی‌شنویم. آن‌ها را در ترافیک، در صف عابربانک، در انتظار مترو رها می‌کنیم. و ته‌مانده‌های آوازشان را هم با بوق ماشین‌هایمان متلاشی می‌کنیم.

آیندگان ما آسوده‌تر از ما خواهند خفت. همان‌گونه که ما آسوده‌تر از گذشتگان‌مان می‌خوابیم.

وین پیرِ سالخورده [داستان کوتاه]

سنگ سنگ. از آن روزهای دور کیسه‌ای پر از سنگ را بر دوشم حمل کرده ام. آن‌قدر  رفتم و بی‌احتیاط که دیگر سنگی بر دوشم نیست. سنگ شده‌ام. امید دارم که با نوشتن این داستان، سنگی که به دور خود تنیده‌ام قدری ترک بخورد.

 

ساقی بیا که یار ز رخ پرده برگرفت

کار چراغ خلوتیان باز درگرفت

 

آن شمع سرگرفته دگر چهره برفروخت

وین پیر سالخورده جوانی ز سر گرفت

 

زنهار از آن عبارت شیرین دلفریب

گویی که پسته تو سخن در شکر گرفت

 

بار غمی که خاطر ما خسته کرده بود

عیسی دمی خدا بفرستاد و برگرفت

 

زنهار از آن عبارت شیرین دلفریب

زنهار از آن عبارت...

 

 

دانلود داستان «وین پیرِ سالخورده»

نه گاو نرت باز می‌شناسد نه انجیربن [یادداشت شخصی]

حس می‌کنم شاید بدحالیِ این روزهایم حاصل میل من به مختصر کردن و قاب گرفتن باشد.

از شب تنها ستاره‌ها را دیدن و تنها ستاره‌ها را خواستن. امّا ندیدنِ سیاهیِ شب خسته‌ات می‌کند. سخت‌ات می‌کند. تو تنها ستاره‌ می‌خواهی امّا آسوده نمی‌شوی. شب و ستاره به هم تنه می‌زنند. یک چشم‌ات را بسته‌ای برای ندیدن شب، یک چشم دیگرت برای ستاره باز است. آن چشم بسته بی‌قرار است. می‌خواهد ستاره‌ها را ببیند. و آن چشم باز هم بی‌قرار است، زیرا به ناچار شب را هم می‌بیند. تو هم بی‌قرار می‌شوی چون چشمان‌ات بی‌قرارند.

سنگی سقوط کرد. داشت می‌افتاد روی یکی. داشت له‌ش می‌کرد. او دست‌اش را روی سرش گرفته بود. پاهایش را در بغلش جمع کرده بود. تمام ماهیچه‌هایش را منقبض کرده بود. سخت شده بود. راهی نداشت. تن‌اش را سفت گرفته بود که له نشود. در آخر سنگ به او نخورد امّا او خودش سنگ شد.

ادامه: رها کن. آرام بگیر. زندگی مهم است. خودت را از بار متن‌ها و فکرها و آرزوهای مرده و سخت رها کن.

زان که عشق مردگان پاینده نیست

زان‌ که مرده سوی ما آینده نیست

چند شعر کوتاه [شعر]

۱

آویخته بر چوب لباسی

این پیرهن

کجای سفر مانده؟

۲

یک چشمش به کوه

یک چشمش به دریا

رودخانه امّا

به دریا می ریخت

۳

نگاه ام افتاد

به سایه ام

در دست چپش

عصایی بود

۴

دیگر این آینه

دریا نیست

دیواری ست فقط

که صیقلش داده اند

۵

نشسته بودند بر نیمکتی

هردو غرق سکوت

امّا

سایه هایشان به هم

چه می گفتند؟

۶

می کوشید 

چهره اش را دوباره

کدر کند

آینه

ناگهان شکست

۷

مسافر چشم بست

تا جاده را نبیند

در سرش

هزار کوره راه

لب گشودند

۸

نگاه تو 

ای شعر

در پیچ و تاب خود

فرورفته

بیرون از تو ام

یا ته چاه؟

که نگاه ام نمی کنی.

۹

این شعر

به هزار شکل

می توانست نوشته شود

اما

جز این شکلی نداشت

۱۰

یکسو تو ایستاده بودی

یکسو آینه

به هم رسیدید و

شکل راه شدید

راهی که پیش نمی رفت

۱۱

در خیابان 

ورطه ی چشم عابری

هر آن چه نیست

دورتر می ایستد

برای یک لحظه فقط

۱۲

چشم و لب فروبسته

چهره می تابانی

که بگویندت.

شاعران می گذرند

دست هایشان

از راز صورت تو تهی.

به صحراهای عشق خود [شعر]

ز ترکان پریچهره یکی را دوست تر دارم

که از بیداد گیسویش دل خون چشم تر دارم

اگرچه کوه بودم من کنون در بوته ی هجران

ز پیچ و تاب موی او دلی زیر و زبر دارم

ز دوری جان به جان آمد دل و جان در فغان آمد

کنون تا از در آید جان نگه دائم به در دارم

خیالی نو مرا در دل ز عشق آن پری آمد

غم کهنه ز جان شستم که سودای دگر دارم

به صحراهای عشق خود مرا می خواند آن لیلی

چو مجنون رخش گشتم همه پا در سفر دارم

مرا تا پیر میخانه مدامم می دهد جامی

چه باک از حیله ی شیطان و طعن بی بصر دارم

مرا گفت آینه بشکن که تا از خود رها گردی

چه گویی کاندر آیینه رخ او در نظر دارم

ز پیله ی تنگ این عالم برون جستم چو پروانه

مرا بالی ست بر شانه که سودایی به سر دارم

مرا در قعر این دریا بجویید این غرقان من

لب از گفتار می بندم که در سینه گهر دارم

به تمامی چهره [ازکتاب ها]

شخصی یکی از ولگردان شهر ما را دیده بود که در دل سرمای یخ بندان فقط با یک پیراهن ساده پرسه می زد، و با این حال همان قدر شاد و سرخوش بود که مردی خود را تا بناگوش با لباس های گرم می پوشاند. مرد از او پرسید چگونه می تواند این چنین طاقت بیاورد؟ او پاسخ داد، و شما آقای محترم، مگر چهره تان را به تمامی برهنه نگه نداشته اید؟ این گونه تصور کنید که من به تمامی چهره ام.

از پاورقی کتاب "یادداشت هایی برای سینماتوگرافی"، روبر برسون، ترجمه علی اکبر علیزاد، نشر بیدگل، صفحه ۴۷

لب بسته [یادداشت]

مانند امر مقدّس، چیزهای پوچ نیز ما را از این که درباره شان سخن بگوییم بر حذر می دارند. اولی از آن می ترسد که رازش آشکار شود دومی از آن که دروغش بر ملا.

از این رو در زبان تو نوعی کرختی و تنبلی ایجاد می کند.

هر دو تو را از غذا خوردن باز می دارند. اولی روزه دارت می کند، دومی کم اشتها.

شعر

درخت خشک

در آرزوی بهار بود

امّا درختان سبز

در آرزوی چه بودند؟

چوپان [شعر منثور]

 

و رسیدند به آن دشت جادو. و چوپان گله را از در دشت گذرداد. در گستره ی دشت، گوسفندان یکی یکی از زمین جدا شدند. معلق در هوا-چون کلمات- پرواز می کردند و در آسمان گرم جست و خیز بودند.

چوپان بر زمین ایستاده بود. گریه کنان به گلایه گفت «امّا من این ها را از کوره راه ها گذر دادم و تا این جا آوردم شان» و صدایش در صدای بع بع گوسفندان گم شد.

مشق [شعر]

مشق ستاره بودن می کند

هرشب

آب دریاچه

را که سوگند داده بود؟

به چه؟

لجوج [شعر]

۱

از چراغ روشن

چهره ای_

لجوج می تابید

در اتاق

خاموش اش کردم.

۲

دری باز شد

به خواب تو آن شب

سراسیمه

دنبال صورت مردی

می گشتم

که فرومی ریخت

پاییز [شعر منثور_ترجمه]

شعر از روسل ادسون

ترجمه عرفان پاپری دیانت

یکبار بچه ای دو برگ کوچک پیدا کرد. برگ ها را به خودش چسباند و آمد داخل خانه. به پدر و مادرش گفت: «من درخت شده ام.»

آن ها گفتند: «هی برو داخل حیاط. این جا در اتاق پذیرایی رشد نکن. ریشه هایت فرش را سوراخ می کنند.»

بچه گفت: «داشتم شوخی می کردم.  درخت نیستم.» و برگ هایش را زمین انداخت.

پدر و مادرش به هم گفتند: «هی ببین پاییز شده ست.»

شهید [شعر منثور]

آن شب صدای هلهله و بوی شراب از خواب چند ساله بیدارش کرد. یک آن به خود لرزید و خاک را پس زد. چهره اش از پس سال ها دوباره هویدا شد: دو چشم اش از غضب می درخشید.

آهی کشید و برخاست و به راه افتاد. نه، زنده نشد. فقط خاک را کنار زد و برخاست و به راه افتاد.

او راز جهان بود و آن شب تاب نیاورد. از دهان خاک بیرون جست و

ای دریغا که نابه هنگام.

*

گورش زیر درخت انجیر بود. دور از شهر-و شاید به عمد دور از شهر خاک اش کرده بودند- و امّا آن شب هیاهوی جشن و بوی تعفن چندان بلند شد که بیدار کردش از خواب.

در آن تاریکی او برخاست و راه شهر را پیش گرفت. 

تن اش از غضب می لرزید.

*

اهل شهر- و حتی پیرمردان- در میدانچه گرد هم آمده بودند.

از سازها آن نغمه ی پلشتی به راه بود. و دیوار خانه ها به هزار رنگ آراسته.

بوی کباب و ادویه می آمد. بوی شراب می آمد. و صدای جنگ جنگ خلخال زنان.

در آن غلغله او پا گذاشت به میدانچه. خنده ها خاموش شدند و اهل شهر سربرگرداندند و دیدندش. هنوز خاک آلود بود. چهره اش فروریخته و موهایش آشفته - درست شکل لحظه ی مرگ اش- و از زخم پهلویش هنوز خون می ریخت.

جز تنی چند از پیرمردان چهره اش را کسی به یاد نداشت - و آن پیرمردان خوب می شناختندش.

اینک او دوباره آمده بود و میان مردمان راه می رفت.

*

همه تن نگاه شده بود و نگاه می کرد فقط. چشم اش کوره ای بود که همه چیز را در خود می کشید و می گداخت. و به همه چیز نگاه می کرد. به چهره ی اهل شهر. به خمره های شراب. به زنان برهنه و دیوارهای رنگ آلود. مردمان مست و منگ، نگاه اش می کردند. چهره هایشان سرخ از شراب بود و چهره ی او سرخ از خشم.

آن شب او عاشق تر از همیشه بود.

نه او چیزی می گفت و نه کس چیزی به او که کسی نمی شناخت اش دیگر.

*

هنوز شب به آخر نرسیده بود که او میان جنازه ها در میدانچه بر زمین افتاد. که تمام تن اش را نگاه کرده بود. چشم اش آسمان بود و نگاه اش سنگ بود که می بارید. نگاه اش چون نیش مار در گوشت شهر فرورفت.

رنگ از دیوارها رفته بود و اهل شهر خشکیده به خاک افتاده بودند، چهره هایشان چون سنگ های ترک خورده. و او نیز میان شان افتاده بود.

و سپیده ذره ذره سر زد. آفتاب بر آن ویرانه می تابید. و با سحرگاه می وزید و بوی تعفن را با خود می برد.

برای سنگ ها [شعر]

۱

بر کاغذم

سنگ می روید.

نشسته ام

نگاه می کنم.

۲

سایه

مگر نه از سیاهی بریدی که

من از نور

بگذرانم ات

آن شب چه دیدی که باز

دل ات یاد سیاهی کرد؟

۳

آسمان آینه ای ست.

نگاه کن

عکس خودت را ببین-

تکه ابری ست.

۴

به نیم روز

بریده بریده دیدم ات_

مگر به تیغ شعر.

شاعر، بریده بریده [یادداشت]

برای بیژن الهی

نشستم روبروی تو تا تو حرف بزنی با من. تا من ببینم ات.

بریده بریده بودی تو. _به تیغ شعر؟

آسمانی وسیع. پر از تکه تکه های ابری_ابری وسیع تر از آسمان_ و برق گاهی ابرها را کنار می زند. تو را این گونه دیده ام.

شعر از کوره راه زبان مگر نمی گذرد به اجبار؟ و تو شکل کوره راه.

بر سر بازار یکبار یکی نشسته بود پای جنجال دیوانه ای که شعر بشنود. و هیچ از آن دریاچه صیدش نمی شد. نگاه اش کردم و گفتم: شعر دیوانه دیوانگی ست. قلّاب بیهوده نینداز به این دریا. موج را نگاه کن فقط.

عاشق زیر رگبار ایستاده در دست اش کاسه ی کوچکی ست. (خودت یکبار گفتی که که زیر رگبار بودی و کاسه ی کوچکی داشتی با خود) رگبار است و عاشق زیر رگبار، گرم رقص وهلهله. هی کاسه اش تا نیمه پر می شود و هی می ریزدش. و آخر پیش من می آید. من تشنه ام و او کاسه اش خالی ست. و یکسره خیس است. لباس ها و ریش و موی بلندش خیس است. من به او نگاه می کنم و از خیسی اش سیراب می شوم.

نشستم روبروی تو تا از تو زبان بیاموزم. نشد. که تو لال بودی. پس از تو لالی ات را می آموزم. شاید که شعر تو این باشد.

[شعر]

زنده و مرده ی سنگ را
از هم
کسی باز نمی شناسد

صورتگر بت سازم [یادداشت شخصی]

که همه چیز به سنگ تبدیل می شود. سنگ هایی شفاف و یا کدر.

امروز یک نسخه از گزیده شعرهایم را چاپ کردم. نشسته بودم جایی در باغ جهان نما ورق می زدم. حس عجیبی بود. من دیگر از آن شعرها رها شده بودم. تنها شده بودم. خودم و خودم بودم فقط. شکل سنگی شفاف شده بودم. تمام آن چه در این دو سال در دل ام جریان داشت و حرکت می کرد و سیّال بود، حالا به شکل دفتری شده بود. می توانستم به آن دست بزنم.

صورتگر بت سازم هر لحظه بتی سازم

وآن گه همه بت ها را...

سرو خشک [مجموعه شعر]

امروز کارهای سال نود و پنج ام را دوباره خواندم. از میان شعرها چندتایی را برگزیدم و بعضی هاشان را هم بازنویسی کردم. حاصل اش شد دفتری که اسم اش را به ناچار گذاشتم "سرو خشک" می توانید این جا بخوانیدش.

دانلود مجموعه شعر سرو خشک

از بورخس [از دیگران]

   درِ آپارتمانم را بستم و به‌طرفِ آسانسور رفتم. می‌خواستم تکمه‌ی آسانسور را بزنم تا به طبقه‌ی پایین بیایم که ناگهان چشمم به شخصِ واقعاً ترسناکی افتاد. قدّش آن‌قدر بلند بود که حتماً باید متوجّه شده بودم که دارم خواب می‌بینم. کلاهی بوقی به سر داشت و همین قامتش را بلندتر نشان می‌داد. صورتش (که هرگز آن‌را از نیم‌رُخ ندیدم) چیزی از مغولان در خود داشت (و شاید آن‌چه من از مغولان تصوّر می‌کنم) و به ریشی سیاه ختم می‌شد؛ ریشی مخروطی‌شکل. چشم‌هایش با تمسخر به من دوخته شده بود. ملبّس به پالتوی بلندی بود، سیاه و پُرزرق‌وبرق که رویش پولک‌های بزرگ و سفیدی دوخته بودند. پالتو تقریباً به زمین می‌رسید. با این گمان که شاید دارم خواب می‌بینم، دل به دریا زدم و با زبانی که نمی‌دانم چه بود از او پرسیدم چرا این‌طور لباس پوشیده است. خنده‌ی مسخره‌ای تحویلم داد و تکمه‌های پالتویش را باز کرد. دیدم زیرِ آنْ جامه‌ی یک‌دست بلندی پوشیده از جنسِ همان پالتو و رویش هم همان پولکِ سفید بود. فهمیدم (به همان شکل که انسان در خواب متوجّه چیزی می‌شود) که باید زیرِ آن لباسِ دیگری پوشیده باشد.

   درست در همان لحظه مزه‌ی اشتباه‌ناشدنیِ کابوس را چشیدم و بیدار شدم.

  

خورخه لوئیس بورخس، اطلس، ترجمه‌ی احمد اخوّت

غرقه [شعر منثور]

می پنداشت که دیگر شنا آموخته. می خواست به دریا برود تا در عمق آب، جنازه های خودش را بازیابد. که او پیش تر بارها غرق شده بود.

چشمان اش را بست و در آب پرید. نفس اش بند آمد. دست و پا زد و در آب فرورفت و غرق شد. و جنازه ای اضاف شد به جسدهای ته آب.

چند شعر برای انتهای زمستان [شعر]

۱

وقتی آن شعر را در خاک

پنهان می کردم

آیا کسی ندید؟

۲

حرف کوچکی با خودم دارم

می روم که فریادش کنم امّا

سنگریزه ها گوش شنیدن ندارند

و تو شنیده ای ش از پیش

۳

دسته ی زنبورها

ناگهان از روی گل برخاستند

گریختند

تا به باقی زنبورها بگویند

۴

شعر مثل مسافری غریب می آید

یک شب

در خانه ات را می زند

نه آب

نه نان 

نه جای خواب

جان ات را طلب می کند

خراسان

من دلم بیش از آن که برای آدم ها تنگ شود، برای مکان ها تنگ می شود. تنگ عطر و بوی جاها.

یک بویی هست این چند روزه افتاده به مشامم.چشمه اش را این جا پیدا نمی کنم.

شورش عشق مرا گرد جهان گردانید

عهد خود تازه به سلطان خراسان کردم

سودازده ی باد بهار [یادداشت شخصی]

ز بس که سنگ ملامت فلک به کارم کرد

نهفته در جگر سنگ چون شرارم کرد

مرا به حال خود ای عشق بیش از این مگذار

که بی غمی یکی از اهل روزگارم کرد

چه مدت زیادی گذشته که یادداشت شخصی ننوشته ام. یادداشت های شخصی من حتی از خودم بیشتر زنده اند. چقدر زنده نبوده ام در این چند وقت. چه قدر گذشته و من اینجا-در این وبلاگ- نفس نکشیده ام. زیاد آمده ام اینجا. پست هم زیاد گذاشته ام امّا نفس نکشیده ام. زیاد نوشته ام و کار کرده ام. اما نه... نفس نکشیده ام.

ترس بدترین بلاهاست. پس زدن و انکار کردن که هنری نیست. جهان دارد هرلحظه هدیه هایش را برای من می فرستد. من کی ام که نگیرم؟ کی ام که دستش را رد کنم؟ می ترسم که درون جعبه اش مار باشد؟ من کی ام که نیش نخورم؟ نباید ترسید. باید توکل کرد و عاشق شد.

هرچه داد بود زدم. هرچه فریاد داشتم کشیدم. هرچقدر که دلم خواست گریه کردم. در این مدت تا آن جا که می شد فرسوده شدم. حالا فرسوده ی فرسوده، روشن روشن ام. چرا نفس نکشم؟

می خواهم دوباره برگردم و بیایم این جا در این وبلاگ زندگی کنم. یادم نرفته که چقدر این جا عاشقی کرده ام. چقدر خوش گذشته این جا. چقدر زار زده ام. چقدر این جا دلم تپیده. من کی ام که بترسم؟ آیا این خمودگی و این دل مردگی بس نیست؟ شکل کوزه ای ترک خورده شده ام. چرا نشکنم دوباره؟

فتنه ی شاهد و سودازده ی باد بهار

عاشق نغمه ی مرغان چمن بازآمد

تا نپنداری کاشفتگی از سر بنهاد

تا نگویی که ز مستی به خبر بازآمد

مگر نه که هرچه را بشکنی بهترش را می دهندت؟ من دلم را زیر پایم له کردم. یک گلدان داودی داشتم و شکستمش. حالا در این عطرش دوباره مشامم را پر کرده است. دوباره نفس می کشم.

صدایم کن. قفل لب هایم را باز کرده ام. بخواه که چیزی بگویم. من مهربان شده ام. درخت خشکیده ام -دل ام- را سبز و پربار دوباره پیدا کرده ام. بیا و پیدایم کن. زیر آوار این خرابه من هنوز زنده ام، دارم نفس می کشم و چه نفس کشیدنی.

کسی از متعلقان منش بر حسب واقعه مطلع گردانید که فلان عزم کرده است و نیت جزم که بقیت عمر معتکف نشیند و خاموشی گزیند تو نیز اگر توانی سر خویش گیر و راه مجانبت پیش گفتا به عزت عظیم و صحبت قدیم که دم بر نیارم قدم بر ندارم مگر آنگه که سخن گفته شود به عادت مألوف و طریق معروف که آزردن دوستان جهلست وکفّارت یمین سهل و خلاف راه صوابست و نقص رای اولوالالباب ذوالفقار علی در نیام و زبان سعدی در کام

زبان در دهان ای خردمند چیست

کلید در گنج صاحب هنر

چو در بسته باشد چه داند کسی

که جوهر فروشست یا پیله ور

اگر چه پیش خردمند خامشی ادبست

به وقت مصلحت آن به که در سخن کوشی

دو چیز طیره عقلست دم فروبستن

به وقت گفتن و گفتن به وقت خاموشی

فی الجمله زبان از مکالمه او در کشیدن قوّت نداشتم و روی از محاوره او گردانیدن مروّت ندانستم که یار موافق بود و ارادت صادق

چو جنگ آوری با کسی برستیز

که از وی گزیرت بود یا گریز

به حکم ضرورت سخن گفتم و تفرج کنان بیرون رفتیم در فصل ربیع که صولت برد آرمیده بود و ایام دولت ورد رسیده

پیراهن برگ بر درختان

چون جامه عید نیکبختان

اول اردیبهشت ماه جلالی

بلبل گوینده بر منابر قضبان

بر گل سرخ از نم اوفتاده لآلی

همچو عرق بر عذار شاهد غضبان"

عمیدالدین [داستان بلند]

سال ۹۵ برای من بایک کار بلند و نفس گیر تمام شد. عمیدالدین. نوشتن این قصه برای من درگیری و تغییر بود. سفر. عمیدالدین سفرنامه ی من است (یا دست کم دوست دارم که این طور فکر کنم) از ایده ی اولیه اش تا پایان بازنویسی (حدودا یکسال) همه چیز در زندگی من عوض شد.

به هر حال، هنوز مطمئن نیستم. متن راضی ام نمی کند و آن قدر هم بد نیست که بیزارم کند از خود. این دودلی درباره ی یک متن بلای بدی ست. اگر حوصله کردید و عمیدالدین را خواندید حتما بگویید که مواجهه تان با متن چه طور بود.

و بهارتان هم مبارک.

 

دانلود داستان عمیدالدین

 

و همچنین

بشنوید

درخت خشک [شعر]

۱

درخت خشک من

یک روز به راه افتاد و

رفت

رفت از پیش ام

تا تماشاگر درختان سبز باشد

تا مسافر بهار باشد.

۲

- نه دست نکش

بر تن تندیس

از سنگ نیست که

از رویاست.

مترسک [شعر منثور]

روزهنگام رسیدم به مترسکی میان مزرعه. مترسک اشاره کرد به سویی، به مترسکی دیگر. رفتم و رسیدم به آن دیگری. صورت اش غمناک بود و انگشت اش به سمت مترسکی دیگر دراز.

تا غروب در مزرعه گشتم و مترسک های بسیاری را دیدم. دیدم که همه ی آن ها به یکدیگر اشاره می کنند و دانستم که چرا چهره هایشان غمناک است.

بلعیدن [شعر]

قلب من

همه چیز را می بلعد و خرد خرد

کلمه می کند

اما در قعر دلم

دهان کوچکی نیز هست

برای بلعیدن کلمات

کشف [شعر]

تو نیز پیر می شوی

این را فراموش کرده بودم

ستاره های گریزپا [یادداشت]

آن چه ما با آن راه خود را روشن می داریم، فروغ ستاره ای ست. ستاره ای مرده - و یا شاید گم شده- اندیشه ها به تمامی فروغ ستاره اند. پژواک ستاره اند. ستاره ای مرده.

او کنج اتاق اش نشسته به انتظار. از پنجره ستاره را می بیند. یک دم، یک لحظه و بعد ستاره در آسمان -که جای اوست- گم می شود. او در ستاره چیزی می خواند: یک کلمه، یک حرف.  و چه کسی می داند چه کلمات بسیاری در دل ستاره بود و او فرصت خواندن نیافت؟ و او جهان خودش را در فروغ یک کلمه می سازد.

و تمام اندیشه های ما فروغ ستاره هایی مرده اند. ستاره هایی که یک لحظه پدیدار می شوند و اما همیشه می تابند.

کجاست آن متنی که کلماتش یکسره ستاره باشند؟ کجاست شاعری که آسمان اش ستاره باران باشد؟

معامله [شعر کوتاه]

خیره به صفحه ی ساعتش

پرنده ها را از یاد برد

عقربه ها

پرواز می کردند-

آواز می خواندند

خوابیده در دره [شعر ترجمه]

شعر از Arthur Rimbaud

به فارسی عرفان پاپری دیانت

درّه ای سبز و کوچک

نسیمی بی شتاب می وزد و

برگ های بلند نقره ای بر علف های روشن

پرتوهای خورشید

از بالای کوه سرازیر می شوند

و دره پر می کنند از روشنا

سرباز جوان خوابیده -دهان اش باز است-

زیر سر اش بالشی از سرخس

صورتش رنگ پریده ست

خوابیده زیر حجم علف ها

در بستر گرم و سبز و نمناک اش

خوابیده، پاهای اش میان علف ها

چون کودکی زیبا و بی گناه لبخند بر لب اش است

آه طبیعت

گرم اش بدار

مبادا که سرما بخورد

ای مگس ها با وزوزتان

خواب اش را نیاشوبید.

او زیر آفتاب

آرام به خواب رفته

یک دستش را روی سینه اش گذاشته

و بر پهلویش دو حفره ی سرخ پیداست.

Le dormeur du val

C’est un trou de verdure, où chante une rivière

Accrochant follement aux herbes des haillons

D’argent; où le soleil, de la montagne fière,

Luit: c’est un petit val qui mousse de rayons.

Un soldat jeune, bouche ouverte, tête nue,

Et la nuque baignant dans le frais cresson bleu,

Dort; il est étendu dans l’herbe, sous la nue,

Pâle dans son lit vert où la lumière pleut.

Les pieds dans les glaïeuls, il dort. Souriant comme

Sourirait un enfant malade, il fait un somme:

Nature, berce-le chaudement: il a froid.

Les parfums ne font pas frissonner sa narine;

Il dort dans le soleil, la main sur sa poitrine,

Tranquille. Il a deux trous rouges au côté droit.

Arthur Rimbaur

بی نام [شعر ترجمه]

شعر از Christian Bobin

به فارسی عرفان پاپری دیانت

در کشاکش تنهایی ام

تو چون سپیده دمیدی

چون آتش زبانه کشیدی

به گستره ی روح من

می آیی و می روی تو مدام

-چون موج که به ساحل-

و سیلاب خنده هایت

در سراسر سرزمین من جاری ست.

#

چون به ژرفای دل ام می نگرم

درون ام را تهی می یابم:

آن جا که همه چیز غرق تاریکی بود

خورشیدی بزرگ می درخشید

آن جا که همه چیز مرده بود

بهار کوچکی می رقصید

آه! دختر کوچکی تمام حجم مرا پر کرد.

باورم نمی شد.

#

تنها دانش راستین عشق است

عشق، آن معمای ناگشودنی

خاموشی بی باک [شعر ترجمه]

شعر از Friedrich Wilhelm Nietzsche 

 به فارسی عرفان پاپری دیانت

پنج گوش - و نه صدایی که بشنوند

باری جهان گنگ است

با گوش حرص ام شنیدم:

پنج مرتبه تور انداختم آن سوی خویش

پنج مرتبه تور ام تهی ماند

پرسیدم

-پاسخی صید ام نشد-

با گوش عشق ام شنیدم.

گهواره ای بی کودک [شعر ترجمه]

شعر از Christiana Rossetti

به فارسی عرفان پاپری دیانت

گهواره ای بی کودک

برگ های خشک پاییز می ریزند

بر گور کودکی

جان شیرین به خانه  برگشت -به بهشت-

تن این جا نشسته به انتظار

کوه پرندگان سنگی [تمثیلی برای مسافر]

 

کوهی هست. کوه پرندگان سنگی. با آوازهای شگفت شان.

مرد مسافر ، بی کوله بار و بی توشه، زخمی اما سرزنده می رود به سوی کوه. به جست و جوی پرنده ای.

می رود و می رسد. روزها و شب های بسیار در دره ها و شکاف کوه ها می نشیند به انتظار. جز آفتاب و ماه با کسی سخن نمی گوید. جز آفتاب و ماه کسی با او نیست.

 

شبی صدای پرنده بیدار اش می کند. از چرت نرم شبانه بیرون اش می کشد و مرد می رود به سوی صدا. آهسته می رود. می داند که صدای پاهایش نباید به گوش برسد.

می رود و برشاخه ی درختی شعله ور، پرنده ی کوچک سنگی اش را می یابد.

شگفت است. چنین پرنده ای که دیده؟ تراشیده از سنگی سیاه و درخشان. پرنده ی کوچک رازی بزرگ به منقار دارد. پر می گشاید و بر شانه ی مسافر می نشیند و آوازهایش را در گوش او می خواند. چه عشق بکری ست در صدای پرنده. خوشا به حال داماد. و چه نوری تابیده بر حجله گاه.

 

صبح سر می زند. مسافر مست رازهای شبانه. پایین می آید از کوه و راه رفته را باز می گردد. اهل قبیله بی گمان از دیدن پرنده شاد خواهند شد. و مسافر پیشاپیش از شادی آنان شاد است. 

 

زنان و کودکان و پیرمردان ایستاده اند گرد مسافر و پرنده اش. غرق اند در جذبه ی جادو. چه پر و بالی. چه سنگ درخشانی.

 اما تنها مسافر می داند که پرنده خاموش است. تنها او می داند که پرنده آواز می خواند و دیگر نمی خواند.

عروس، بی تاب و شرمگین. خاموش می ماند با اهل قبیله. او عاشق مسافر شده بود و آواز اش را جز در خلوت حجله گاه و جز برای مسافر نمی خواند. و حالا برهنه نشسته پیش چشم هایی گرسنه. گرسنه و معصوم.

 

اهل قبیله دست های مسافر را می بوسند. و می گویند: از این قبیله مردان بسیاری به کوه پرندگان سنگی رفتند. اما هیچ کدام بازنگشتند. تنها مسافر برگشت. تنها او بود که پرنده را یافت. خستگی از پاهایش به دور باد.

اژدها [یادداشت شخصی]

دلتنگ ام. بی تابم. بی قرارم. 

به این فکر می کنم که این دل تنگی اصیل نیست. حاصل چیزهای دیگری است (خواب دیشب ام را برایت نگفته ام) رنج برخوردار نبودن است و دلتنگی اصیل این گونه نیست.

این گونه دلم کمی آرام می گیرد.

خدایا... مرا به کام اژدها فرستاده ای. 

تنها [دو شعر کوتاه]

۱.

آن سوی دشت های دور و دراز

آن جا که علف های تازه رسته اند

مرد نشسته

دلش را گذاشته

در کوله پشتی کوچک اش

و چشم بی رمق اش

آسوده به ماه خیره است

۲.

هزار برگ بهاری

روییده بر درخت

بر یکی از شاخه هاش اما

از پاییز

برگ زردی مانده هنوز

هدیه ی صبح و سرما [شعر]

برای ز

میان باد و درخت

دیگر رازی نیست

تا در این سپیده

به هم بگویند

اما گنجشک مسافر هنوز

بر شاخه اش نشسته

-هیچ کس نمی بیند اش-

در قلب کوچک تو

چه بود

که مرا انکار می کرد؟

بزرگ [دو شعر کوتاه]

۱.

سه گربه راه می روند

گرد سپیدار

آسمان بی قرار است و زمین

نیست

تو را این گونه دیده ام.

۲.

از خوف روز

تن کلمات دوباره

می لرزد

در این سحرگاه

تو باز آمده ای

و چشم تو

دهانی باز است

به بلعیدن

شاعر و درخت کوچک اش [یادداشتی برای داستان درخت ها]

داستان "درخت ها"

نوشته ابراهیم گلستان

اردیبهشت ۴۵، خرداد ۹۶

دانلود داستان درخت ها 

۱.

داستان روایت ریشه هاست. ریشه ام را کجا بدوانم؟ داستان روایت شاعر است و ریشه های ذهن اش در خاک.

درخت کاج، بزرگ و مستحکم، جایی در کنار جوی آب خودنمایی می کند. سال های سال از عمر اش گذشته و در گذر سال ها این گونه زیبا و پابرجا شده است. داستان روایت دانه ی کوچکی است -دانه ی ذهن شاعر- و تمسک اش به ریشه های کاج کهنسال.

"کسی که میوه را چشیده بود، خورده بود، هسته را همین کنار جوی یا نه دورتر تا سر قنات پرت کرده بود. و آب هسته را کشانده بود تا رسانده بود لای پونه ها. بعد هسته رفته بود زیر خاک، یا همان میان پونه ها شکاف خورده بود، جوانه داده بود، ریشه کرده بود و بعد برف روی سال مرده ریخت."

دانه را دست طبیعت می آورد و در دل خاک، کنار کاج می کارد. ذهن شاعر این گونه سالم و طبیعی می شکافد و ریشه می دواند.

تمثیل خوب از برملا شدن تن می زند. معنا کردن تمثیل ها و فاش کردن راز آن ها با نوعی شک و ابهام همراه است. و تمثیل خوب نمی خواهد سادگی و صراحت اش را از دست بدهد. تمثیل خوب همواره مخاطب را به پیش خود بازمی گرداند. و هرچقدر هم که دور شده باشد و به لایه های عمیق تر معنا فرورفته باشد، باز هم مخاطب را بازمی گرداند و روبروی خود می نشاند. روبروی همان تصویر ساده و صریح و سوزان نخستین. سؤال خوب جواب ها را پس می زند. تمثیل خوب ذهن هوشمندترین مخاطب ها را هم شکست می دهد.-چه مغازله ای!- درخت ها نمونه ی بی نظیر یک تمثیل است و من پیشاپیش در نوشتن این یادداشت شکست خورده ام. اما به هر حال به راه بادیه رفتن به از نشستن باطل.

کاج چیست؟ هر چیز بزرگ و زیبایی که بتوان در سایه اش بالید. عشق، خداوند، اندیشه ی کهن، سنّت کهن و هر چیز دیگری.

با توجه به کارهای دیگر گلستان نظیر "اسرار گنج درّه ی جنّی" تأکید من بیشتر بر مسئله ی سنت، هنر و اندیشه ی کهن است. اگرچه مشت نمونه ی خروار است و امیدوارم این تأکید چیزی از بزرگی تمثیل کم نکند.

گنجی در دل بیابان، کاجی کنج باغ. هردو تنها و بکر و دست نخورده در گذر سال ها مانده اند و داستان "اسرار گنج" و "درخت ها" روایت مواجه ی ما آدمیان امروز با این گنجینه های کهن اند.

نکته ی جالب توجه برای من سطرهای آغازین داستان است. ذهن شاعر هنوز دانه است. سطرهای اول داستان بدون جزئیات و معرفی راوی و دیگر عناصر معمول داستان نویسی طی می شوند. و شاعر-راوی برای نخستین بار چند پاراگراف بعد، وقتی که دانه ی کوچک تبدیل به نهالی شده و شکوفه داده است، وارد داستان می شود. نهال شکوفه می دهد و راوی لب به سخن باز می کند. اولین حضور "من" در داستان این گونه است:

"شکوفه ها هنوز بسته بود. ولی به بستگی نشان زنده بودن نهال بود. و من به جلوه ی درخت بودن نهال جذب می شدم. درخت بودن درخت تمام راز بود. اگرچه برف و صبح و سبزه و بخار، و خاک و بوی صمغ، و دانه های طیف ساز آب روی برگ ها مرا به آن رسانده بود. "

و بعد از این جمع سبز شاخه ها به آفتاب و وقت و رشد سپرده می شود. درخت سال به سال می بالد و میوه می دهد. و شاعر از میوه ی درخت اش می خورد. میوه ای که "یک نگاه آشناست. جسم محض نیست." میوه ای که "در کنار چکه های صمغ و لای بوی کاج" می رسد. میوه ی درختی که هم ریشه ی کاج است.

"میوه ی رسیده لای شاخه های کاج مثل شعله بود در چراغدان. میوه ی رسیده را که در دهان گذاشتم، تمام آفتاب بود و خاک و بوی زندگی."

و یکی دیگه از رموز شگفت انگیز متن این جمله است: "آخر آبان که برگ ها تکید. چند میوه ی نچیده لای کاج مانده بود. میوه ی نچیده خشک بود. میوه های خشک را کلاغ کند. کاج سبز بود. کار کاج سبز ماندن بود."

کاج منبع الهام شاعر است. تکیه گاه درخت ذهن اوست. امّا کاج خودش میوه نمی دهد. کار کاج سبز ماندن است فقط. و درخت از زنده بودن و سبزی کاج میوه می دهد و ذهن شاعر را سیر می کند. و البته تصویر بی نظیری که در متن می بینم تصویر در درخت است که چنان در هم رفته اند که گویی کاج شکوفه و میوه می دهد.  و این تصویر سالم ترین شکل مرابطه ی هنرمند است با گذشته و فرهنگ و سرچشمه های الهام اش.

۲.

امّا سطرهای سرخوش متن به انتها می رسند. با فرا رسیدن آبان ماه و تصویر کنده شدن میوه ها ی خشک با منقار کلاغ.

نظم متن به هم می خورد. سلامت طبیعی داستان خراش برمی دارد. دیوارهای خلوت شاعر فرومی ریزد. در ابتدای داستان درخت کاج هست و خلوت اش. بعد دانه می آید و نهال می شود. و بعد از چند پاراگراف شاعر وارد می شود و بعد باغبان و در آخر هم بچه ها. داستان سطر به سطر به سمت شلوغی و پریشانی پیش می رود.

حدود اخلاق و یک تمثیل [یادداشت های مسافر]

پس به هیچ وجه نباید از حدود اخلاق فراتر رفت یا بهتر بگویم تجاوز کرد. مگر این که خداوند صدایت بزند.

فرض کنیم عده ای در یک اتاقک نشسته اند. بدون هیچ روزنی. این اتاق فقط یک در دارد که همیشه قفل است.

کلید در قفل می چرخد. در باز می شود و دربان یک نفر -ابراهیم- را صدا می کند و از اتاق بیرون می برد. بیرون اتاق چیست؟ نمی دانم. امّا گمان می کنم که همه آن سوی اتاق را به یک شکل نبینند. عده ی دیگری در اتاق مانده اند. کسی صدایشان نمی کند. آن ها دیوارها را می شکانند و به بیرون می گریزند. آری می گریزند نه هیچ چیز دیگر. 

پس به دو صورت می توان از حدود اخلاق فراتر رفت. یکی با کلید دربان و دیگر با شکستن دیوارها. اولی ایمان است و دومی سرکشی و کم مایگی.

شما را کسی صدا نکرده. دیوارها را شکسته اید و در آن سوی دیوار آواره شده اید. این آوارگی را به فال نیک نگیرید. هیچ کس به نجاتتان نخواهد آمد. مگر این که بازگردید به همان اتاقک -که حالا خرابه ای ست- و با دست های ضعیفتان، با مشقّت و دشواری، آجر بر آجر بچینید و اتاقک را دوباره بسازید.

و بی گمان دوباره ساختن دیوار از فروریختن آن دشوارتر است.

چند شعر از Stephen Crane [ترجمه]

شعر از : Stephen Crane

ترجمه: عرفان پاپری دیانت

۱

زمانی ترانه ای به خاطر داشتم

ترانه ای که سرتاسر پرنده بود

_راست می گویم. باورم کن_

پرندگان را در قفسی کرده بودم.

وآن گاه که در قفس را گشودم

آه. تمام پرندگان به آسمان گریختند.

فریاد کشیدم:

"ای خیال های کوچک من بازگردید"

اما پرندگان تنها خندیدند

و پرواز کنان دور شدند از نظرم

آن قدر دور

که چون دانه های ریگی شدند

معلّق

میان من و آسمان

۲

روحی گریخت

به گستره ی شب

و چون می گریخت، می گفت:

"خدایا... خدایا... "

به دره های سیاه مرگ و لجن رفت

و تنها می گفت:

"خدایا... خدایا..."

گودال و غار

به تمسخر اش

پژواک سر دادند:

"خدایا... خدایا..."

و در آخر

پر از خشم و انکار

فریاد کشید:

"خدایی نیست"

دستی

_شمشیر آسمان گویی_

به تندی بر او کوفت

و او

مرده بود.

۳

مردمان بسیار

در آن صفوف پرهیاهو

گرد آمده بودند

هیچ یک نمی دانستند که کجایند

اما در آن چه رخ می داد

همه برابر بود

چه پیروزی بود و چه شکست

یکی بود امّا

که قدم به راهی دیگر گذاشت

تنها به بیشه های هول و هراس رفت

و در آخر

به تنهایی مرد.

امّا مردمان گفتند:

"چه مایه دلیر بود او"

۴

پیش گویی را دیدم

که کتاب خرد را در دست داشت

گفتمش:

"آقا بگذار کتاب ات را بخوانم"

گفت:

"بچه..."

گفتم:

"کودکم مپندار. 

چرا که بسی بیش از آن چه تو در دست داری را

من پیش از این دانسته ام

آری... بسی بیشتر"

پیش گو خندید

سپس کتاب اش را گشود و

در برابر من گذاشت

و عجبا که به ناگاه کور شده بودم.

۵

سرزمینی بود که در آن

هیچ بنفشه ای نمی رویید.

مسافری ناگهان پرسید: 

"چرا؟"

مردمان به پاسخ اش گفتند:

" یک روز بنفشه های این سرزمین

به ما گفتند

تا روزی که

زنی به اختیار

عاشق اش را به دیگری وانهد

ما در عذابی خونین خواهیم بود."

و مردمان

غمزده گفتند:

" در این جا هیچ بنفشه ای نیست."

چهره های بی قرار [اندیشه]

حالا در این ساعت از شب، ذهنم آن قدر آرام شده است که دست ببرم به نوشتن این کلمات. کلماتی که سرکش و تندخو بودند و حالا،بعد از روزهای کشاکش، آرام شده اند و ثمر داده اند برای من.

جهان ما شاید حالا دارد بدحال ترین روزهایش را سپری می کند. چهره ی آدم ها را تصور می کنم پیش چشم ام. چهره هایی مست و شعله کشیده، سرخ و بی قرار. و چهره هایی ترکیده، که خشکی و سردی شان خردم می کند. و تمام چهره را بی قرار می بینم. چه آن ها که گیج تب اند و چه آن ها که یخ زده اند. همه بی قرار اند.

چه چیزی ما را پریشان کرده است؟ چه چیزی ما را آشفته کرده است؟

جهان میدان مسابقه است. تو برتری یا من؟ ما برتریم یا آن ها؟ این سوال ها از ذهن آدم بیرون نمی رود. نمی توان این میل به برتری را زدود یا نادیده گرفت. امّا این تب و این عفونت از کجاست؟ و چه چیزی ما را بی قرار کرده است؟

جواب روشن است و هولناک. ما معیارهای نادرستی را برگزیده ایم. قاضیانی را میان خود به داوری گذاشته ایم که حکم به عدالت نمی دهند.

هوش ذهنی، زیبایی اندام ها، سواد و پول و چه و چه. این ها معیارهای ماست برای برگزیدن همدیگر. آشفتگی ما از کجاست؟ از این قاضیانی که حکم به عدالت نمی دهند.

امّا سوال دیگری باید پرسید. چرا این معیار ها نادرست اند و معیار درست کدام است؟

این سوال را این گونه پاسخ می دهم: این معیارها نادرست اند چراکه به مساوات میان ما تقسیم نمی شوند و در آن ها برابر نبوده و نیستیم.

جهان نبوغ و زیبایی را می ستاید و برمی گزیند. آدم برتر... آدم برگزیده... آدم مست...

امّا حقیقت این است که این معیارها سلاح ما هستند برای نابود کردن خودمان. شیاطینی که بی قرارمان کرده اند.

امّا معیار درست چیست؟ به راستی معیار برتری آدم ها کدام است؟

صریح می گویم و کوتاه. معیار درست آن معیاری است که ما در توانایی کسب آن با هم برابر بوده باشیم. و آن نزدیکی به خداوند است. و آن عشق است. فقط و فقط عشق است که آدم را برتر می کند از غیر او. چرا که همه ی ما در توانایی عاشق شدن باهم برابریم.

این درگیری و این غوغا برای من این گونه به پایان رسیده است. و حالا با دلی که بیش از همیشه آرام است، با دلی که بیش از همیشه می لرزد، این کلمات را به تلخی زمزمه می کنم برای خودم:

چنان قحط سالی شد اندر دمشق

چنان قحط سالی شد اندر دمشق

چنان قحط سالی شد اندر دمشق

دو رباعی [شعر]

۱

فتانه چو او به هر دو عالم کس نیست

با بار غمش چگونه می باید زیست

جانان همه سوختند زعشقش وآخر

معلوم نشد که میل آن ماه به کیست

۲

بگذشت و مرا در غم خود زار گذاشت

داغی به دل خسته ی بیمار گذاشت

خورشید نجات غم فزون شد بشتاب

کان ماه بشد. شب مرا تار گذاشت

غزل [شعر ترجمه]

شعر از ویلیام باتلر ییتس

به فارسی عرفان پاپری دیانت

"شراب

به کام می ریزد

و عشق

در چشم ها"

پیش از آن که پیر شویم

و تن دهیم به مرگ

از تمام حقیقت

کافی ست که همین را بدانیم.

جام شراب را بلند می کنم

و آن گاه

به تو نگاه می کنم و

آه می کشم.

گزینش در جهان بینی [اندیشه]

جهان بینی یک کلیّت است. بیهوده ترین و غلط ترین کار در مواجهه با جهان بینی ها این است که در متن آن ها دست به گزینش بزنیم. یک سنت فکری و زبانی، با تمام وجوه گوناگون اش بر ما عرضه می شود. این ساحت ها گاهی حتی به ظاهر متضاد و متناقض اند.

ذهن سهل انگار و سودجو دست به گزینش می زند. آن چه را که با معیارهای فردی اش همخوان است برمی گزیند و باقی عناصر آن جهان بینی را طرد می کند. بی خبر از این که همه ی آن ها از یک شاخه ی رسته اند. او به دنبال سرچشمه ها نمی رود. و امّا مخاطب راستین فرهنگ تمام وجوه یک جهان بینی را می پذیرد و تناقض ها را با تیز بینی در درون خود حل می کند. اگرچه این کار دشواری است.

در مواجهه با سنّت شعر فارسی و یا به طور کلّی سنّت فرهنگی فارسی برای مثال، مخاطب سهل انگار دست به گزینش می زند. شعر عارفانه را می خواهد و شعر متکلف خاقانی را نه. یا شعر خراسانی را می خواند و شعر عرفانی را پس می زند. و انتخاب هایی از این دست. چنین کسی هیچ گاه عمق فرهنگ فارسی را نفهمیده.

یا ادعاهای بیهوده ای در مواجهه با مدرنیسم. کوته فکرانه است که کسی اشیاء مدرن را در دست بگیرد و از پذیرفتن اندیشه ی مدرن طفره برود. یا از فواید تکنولوژی بهره بجوید و گمان کند که می تواند از چنگ تباهی و فساد آن در امان بماند. قانون و بهداشت و نظم مدرن را خوب بداند و دم از صلح و جنگ ستیزی بزند.

جست و جو [شعر]

ای کاش

جست و جوی تو باشم.

چشم می گردانی به

سرخی زخم

-آواز درخت و

 تیزی دشنه-

آهوی بیابان

خسته ی کنکاو

به دنبال جست و جوی تو

می گشت

چشم می گرداندی و

چشم تو رد پا بود بر خاک

بوی عبور تو نبود مگر

که زخمی اش کرد؟

بی چارگی [از حافظ]

زاهد پشیمان را ذوق باده

خواهد کشت

ممنوع [داستانک]

در آغاز به نظر می رسید که اتّفاقی ساده باشد. آن قدر ساده که حتی به نظر می رسید نیازی نیست درباره ی آن چیزی بدانیم.

صدای انفجار بود. در گوشه ی یکی از محله های معمولی شهر، یک روز صبح زود صدای انفجاری شنیده شد. عده ای را به محل حادثه فرستادیم اما هیچ یک از آن ها دیگر دیده نشدند. دیگرانی را در پی آن ها فرستادیم و آن ها نیز برنگشتند.

حالا سال هاست از آن صدای انفجار می گذرد. و هنوز نمی دانیم که صدا از چه بود. و آن گوشه ی شهر، سال هاست خالی و بی تردد مانده.

تجربه ی نوازندگی [یادداشت شخصی]

تجربه ی بی نظیری ست تمرین نوازندگی و البته جدید و تازه برای من و این روزها تقریباً تمام وقتم را به خود گرفته.

امّا چه می بینم در این ساز نواختن آشفته و ناقص؟

ترکیب زیبا و درهم تنیده ای از سختی و لطافت. خشونت و لطف. ریاضت است تمرین نوازندگی. تحمل گرسنگی و تشنگی و سرخوردگی. ثمرش امّا کشف است و شعر. ساز در ابتدا خشن است و تندخو. تو را به خلوت رازآلود خود راه نمی دهد. پس ات می زند و نامهربانی می کند با تو. ناز می کند و نیاز می خواهد. جلوه می کند و نظاره می خواهد اما از چشم پاک و پالوده نه چشم تو که خشونت چشم تو پریشان اش می کند. باید که نگاه کردن بیاموزی.

فرقی هست بین نوشتن و نوازندگی. برای رسیدن به گوهر کلمات، باید فروبروی. در گل و لای روح ات فروبروی و تن بدهی به. لجن تا شاید جایی میان آن پلشتی، مرواریدی به تو بدهند و دهانت باز شود به واژه ای. امّا نواختن این گونه نیست. نباید تن بدهی. باید تن بزنی و نباید فرو بروی، باید عبور کنی از آلودگی تنت. باید آرام و به دقت، با دست و پنجه ات گرد و غبار را از گوشه کنار ذهن پاک کنی و نوازندگی انگار که فقط آرامش انگشت هاست. برعکس ادبیات، برای کار نوازندگی باید که غوغا و کله خری را کنار بگذاری. عضلات ات باید که باوقار شوند. برای آن هدیه ی دور، برای آن سرمستی، باید سکوت کنی دربرابر ساز و انگشت هایت مطیع و مطیع و سربه زیر باشند. به دلدار باید آن کلامی را بگویی فقط که او از تو خواسته. باید سر یاغی ات را فروبیاوری و بندگی ساز را کنی که آن شه موزون جهان عاشق موزون طلبد.

علاج نیست [شعر]

برفت دلبر و دل سوخت ز آتش دوری

منم که خو بگرفتم به ضعف و رنجوری

فغان که عشوه ی آن ماه شوخ شهرآشوب

به قلبمان شرری زد به جانمان شوری

بدیدمش سر بازار و سر به زیر فکند

نهان نمود رخ از ما و کرد مستوری

عتاب و جور و جفا و فراق رویش را

علاج نیست مگر با شراب انگوری

بیا به باغ و جفاهای گل به چشم ببین

به گوش بشنو ز بلبل حدیث مهجوری:

پیاله زد دو سه و مست گشت و سرخوش رفت

منم کنون و غم عشق و درد مخموری

غبار [یادداشت شخصی]

می خواستم که کلماتم طعم خوش صبح بدهند. حروفی سحرخیز و هشیار و واژه هایی بی قرار از تماشای طلوع. نشد. نشد. دلم می خواست شبیه آن کسانی باشم که قلبشان خونین و عطرآگین است. شبیه آنان که مطهرند و لبخندشان روایت قصه های دور و دراز است. نشد. می خواستم که دلم دریچه ی شب و روز باشد. تاریکی ناب و مستی خورشید. نشد. نشد. نه خبری از آرامش شب هست و نه سرخوشی روز. در این ظهر آشفته پایم بسته ی چیزی ست. نگاه می کنم به خودم: تلی از زباله و خاکستر. خیسی آخرین قطره های اشک هم ذره ذره خشک می شود. چه خواب پلشتی است. چه بیداری پریشانی. و دل که آیینه ی صافی ست غباری دارد. از خدا می طلبم صحبت روشن رایی.

زخم [شعر]

زخمی زدی و زخم تو تکثیر می شود

عاشق ز زخم های تو کی سیر می شود؟

دور از تو ای عزیزترین یادگار عمر

شب های من ببین که چه دلگیر می شود

از بس که کاری است غم عشقت ای عزیز

جان جوان به ثانیه ای پیر می شود

افیون خنده ی تو تنم را تباه کرد

روحم به یاد چشم تو تخدیر می شود

با بوسه ای عزیز به درمان زخم من

حالا بیا وگرنه بسی دیر می شود

ادبیات و زایندگی [اندیشه]

صاحب حقیقی ادبیات کیست؟

سؤال را آسان گیرانه تر می پرسم. چه کسی بهره ی حقیقی را از ادبیات می برد؟

سؤال ساده است. راه راست را به بیراهه نباید برد. ادبیات از آن کسانی ست که آن را می آفرینند. چه بر سپیدی کاغذ چه در تاریکی ذهن. پاسخ همین است امّا به راحتی نباید از آن گذشت. آن کس که به راحتی از حقیقت سوزان چیزها می گذرد و خود را با جزئیات سرگرم می کند؛ بی بهتره ترین است.

چرا می گویم مالکان اصلی ادبیات آفرینندگان آن هستند؟

منظورم از آفریدن، نوشتن و خلق صوری نیست. چراکه بسیاری از نویسندگان هستند که از حقیقت خلق بی بهره اند و برعکس، بسیاری از خوانندگان که حتی بیشتر از خود نویسنده از استعداد آفرینندگی بهره برده اند. (آنان مخاطبان حقیقی ادبیات اند. کسانی که متن نیم آفریده را در زهدان ذهن خود کامل می کنند.)

بگذریم. بحث بر سر خلق و تولید مثل است. کنش جنسی. در جهان طبیعت، موجودات هرچه قدرت جنسی شان بیشتر باشد از گوهر زیستن بهره مند ترند. در حیطه ی ادبیات نیز همین طور است. اگر سر و کار داشتن با ادبیات در نهایت منجر به خلق و زایایی در شخص نشود، نه تنها فضیلت نیست، سم مهلکی ست چراکه مخاطب عقیم را به سلاح زبان مجهز می کند. سلاحی که هیچ گاه لیاقت آن را نداشته است. چنین مخاطبی فقط و فقط ادبیات مصرف می کند و کلمات شریف دیگران را می بلعد و چاق و چاق تر می شود. و در آینه به تن فربه خود نگاه می کند و گمان می کند که حالا وارث کلمات بزرگان شده است. آری، درجه ی اجتهاد. او با شکمی پر از شریف ترین کلمات، خود را صاحب ادبیات می پندارد و هرچه چاق تر شود، فتواهای درشت تری می دهد.

اما حقیقت چیز دیگری ست. او عقیم است. او فقط عملگی ادبیات را کرده است. سال ها عرق ریخته پشت میز و زحمت کشیده و به دنبال یک حرف اضافه ی پس و پیش، دیوان فلانی را هزار بار پس و پیش کرده. اما حقیقت این است که یک لحظه ی حضور فلانی در مقام آفریننده با حاصل تمام عمر او برابر است. 

زایندگی... اصل جهان بر زایندگی است و آفرینندگی. و حظ حقیقی را از جهان ادبیات کسی می برد که آن را می آفریند و لآقل به شرافت کلمات آگاه است و آدمی تا ننویسد (چه برکاغذ و چه در ذهن) راهی به جهان کلمات نمی برد.

حظّی که مخاطب صرف از ادبیات می برد در مقایسه با آفریننده ی آن، شبیه لذت خودارضایی است در مقایسه با معاشقه.

نوشتار ناب [اندیشه]

چه می کردم آن شب اگر نوشتن آن نامه نجاتم نمی داد؟ هنوز دلم به دوباره خواندن اش رضا نمی دهد و شاید هم نباید هیچ وقت دیگر بخوانم اش.

هیچ وقت در نوشتن چنین تجربه ای نداشته ام.

پرسیدم که "نوشتن ناب" چیست؟  نوشتن ناب درست شکل نیایش کردن است. نوشتن از خود، برای خود امّا نه به خود و به دیگران. چراکه ما هیچ گاه حرفی نداریم که به خود بزنیم. هرچه می خواهیم بگوییم را از قبل می دانیم.

نوشتن ناب نوشتنی ست که هیچ گاه متوقّف نمی شود. من می توانستم آن نامه را تا همیشه ادامه دهم. هیچ چیزی نمی توانست آن کلمات را متوقّف کند. 

نویسنده به یک منبع انرژی وصل شود. چیزی شبیه یک باتری. می نویسد تا جایی که آن انرژی همراه اش است. و هنگامی که آن انرژی ته کشید، دست از نوشتن برمی دارد تا دوباره انرژی بگیرد. اکثر متن ها همین طور نوشته می شوند و پایان می یابند.

امّا در نوشتار ناب ذهن نویسنده به باتری وصل نیست. انگار سیم کشی شده ذهن اش. انرژی از جایی دیگر نمی آید. از انرژی تغذیه تغذیه نمی کند. آن را مصرف نمی کند. بلکه انرژی تنها عبور می کند. در حالت معمول نویسنده انرژی را از جایی می گیرد و تبدیل اش می کند به کلمه. و آن انرژی روی کاغذ رسوب می کند. امّا در نوشتار ناب نویسنده انرژی را می گیرد و پس می دهد به همان که از او گرفته. اصطکاکی در کار نیست. 

آن چه از دیگران می دانیم، محدود است. در نتیجه نمی توانیم تا ابد از آن حرف بزنیم. یک جا تمام می شود. تنها چیزی که تا ابد می توانیم از آن سخن بگوییم، خودمان هستیم. و یک رکن دیگر هر متن آن است که متن برای چه کسی نوشته می شود؟ و هیچ کس جز خود نویسنده نمی تواند او را وادارد که تا ابد و بی وقفه برایش بنویسد. 

امّا مهم تر از همه، مخاطب نوشته. کسی که برای او می نویسیم. این جا دیگر نه خود نویسنده می تواند قرار گیرد و نه دیگران. تنها با کسی می توانیم تا همیشه حرف بزنیم که دوستش داریم. مخاطب نوشتار ناب آن کسی ست که دوستش داریم. نوشتار ناب درست شبیه نیایش کردن است.

کم مایگی [اندیشه]

آن ها در جهان چیزی نمی بینند. درهای نیمه باز اشیاء را بر خود بسته اند (یا شاید بر آن ها بسته شده). اما نقطه ی روشن وجود آن ها شاید در این است که ترس خود را از هزارتو پذیرفته اند. و معنای جهان را رها کرده اند. و در صورت اشیاء بیهوده به دنبال عمقی می گردند که نیست. آن ها لاقل چیزی که نمی فهمند را انکار نمی کنند. اما همین نقطه ی روشن نیز به نوعی در بستن است. آن ها عادت کرده اند که هر دری را ببندند. 

آن ها از هر صراحتی می گریزند. مگر صراحت نیمه جانی که در ناگزیری شان هست. 

بر باد [شعر]

آن چه اندوخته بودم همه بر باد برفت

در پی غمزه ی آن یار پریزاد برفت

آن جفاجو که ز می چهره برافروخته داشت

آتشی زد به دماغ من و چون باد برفت

زان تظلم که روا داشت به ما مشتاقان

خانه ویران شد و بس ناله و بیداد برفت

دیدی آخر که مرا زار و پریشان بگذاشت

دیدی آخر که چه سان خرم و دلشاد برفت

زان لب لعل شکربار که شیرین را بود

نیک بنگر که چه ها بر سر فرهاد برفت

جز اتفاق [شعر]

مثل زبان

که نیمه ی تو را می گوید و

چشمش به نیمه های بیشمار تو

بسته است

از آن پرتوی پریشان

تنم هنوز می سوزد

و در دل تو

جز اتفاق هیچ نیست

جسم [اندیشه]

سرمنشأ عمیق ترین شادی ها در جسم است.

اما او از جسم خودش وحشت کرده است.

بلاهت و اشک [اندیشه]

درست مثل ابلیس. مغرور است. سرخ و سیاه و سخت. نفوذناپذیر است. باید از او پرهیز کرد.

آدم چه می بیند در ابلیس؟

تنها سلاح ما (یا حداقل من) در برابر او چنگ انداختن به بلاهت است. تنها مزیت من دربرابر او دیوانگی ست.

آدم در برابر سختی ابلیس چه می کند؟ گریه. تنها باید گریه کند. او سنگ است و تو چاره ای نداری جز این که به تمامی آب شوی. اگرنه زلال و جاری، لاقل گل آلود و آشفته.

اما ناگزیری از گریه کردن. در برابر قدرت او، باید با تمام توان روحت ضعیف شوی. 

شاعر [اندیشه]

او خودکار و کاغذی در دست گرفته و روبروی دری نشسته است. دری که آن سویش بهشت خداست. او مثل یک گزارشگر آن چه را که مشاهده می کند، می نویسد. آن چه می بیند تنها دری بسته است. با همه ی خشونت و صراحتش. و آن چه می شنود صداهایی ست از بهشت. آواز بهشتیان. او گاهی از این در بسته می نویسد و گاهی از آن صداهای بهشتی.

اما گاهی از زیر این در، یا از کنار آن، یا از سوراخ کلید شاید عطری به مشامش برسد. تنها ارتباط او با جسمانیت بهشت همین عطر است. آن وقت چه می کند؟ شاید تنها آن وقت است که نمی نویسد.

او تا آن جا که توانسته به بهشت نزدیک شده است.

اما شاید کلید گشودن در، نوشتن از آن عطر باشد؟ هیچ کس نمی داند.

و

تا عاشقان به بوی نسیمش دهند جان

بگشود نافه ای و در آرزو ببست

سرّ عشق [شعر]

بگفت عاشق شوریده بی سر و دستار

که سرّ عشق نشاید نمود با هشیار

که راز عشق چو آب است و نیست شرط خرد

که آب جوی گشایند بر بن بی بار

فغان ز شیوه ی این عاشقان بازاری

که آب عشق ببردند بر سر بازار

ملول گشتم از این های و هوی و نعره ی دیو

کجاست هاتف رحمت که گویدم اسرار؟

نشسته بر لب دریا در انتظار توام

بیار گوهر معنی که پر کنم دستار

ز قول مدعیانت سری گران دارم

سر گران ببرم سوی خانه ی خمّار

که نقد عمر و قرار دل و سلامت تن

فدای غمزه ی جادو و عشوه ی دلدار

ناگزیر [اندیشه]

در دیوار سلول یک زندان، حفره ای هست به بیرون. حفره ای بسیار کوچک. زندانی دست و پاها و بدن خود را می برد تا کوچک شود و بتواند از این حفره بیرون برود.

اما او بیرون از زندان، بدون دست و پا چه خواهد کرد؟

شتاب [اندیشه]

آهویی تیزپا در بیشه ای به سرعت می دود. درندگان به دنبالش اند. در نهایت او را می گیرند و می درند. آهو دیگر نمی دود.

اما سرعت او به کجا می رود؟ شتاب او به کجا می رود؟

اولین مخاطب [اندیشه]

کسی که مرا دنبال می کند. سربرگرداندن بی فایده است. نمی توان او را دید. اولین کسی که شعر را می خواند اوست. همیشه تو را دنبال می کند و رد پایت را می پوشاند. و نمی توان حتی از او سر باز زد. گاهی به فکر می افتم که وقتی در خواب است. بگریزم و خودم را گم کنم. اما نمی شود. او پاهای توست. او دست های توست. و پیش از نوشتن هر شعر، آن را با گرد و غبار خود آلوده می کند. 

طنز درونی اشیاء [اندیشه]

دریافتن طنز نهفته در هر چیز نشانه ای ست تا بدانی که آن را فهمیده ای. شناخت کامل هر پدیده وقتی پدید می آید که عمق طنزآمیز آن را کشف کنیم و به آن بخندیم.

گل داودی [داستان]

متن داستان را می توانید از اینجا دریافت کنید:

دریافت فایل pdf

و این قطعه را هم بشنوید:

دانلود

هنوز [شعر]

به لبخند سیاه تو

خو کرده ام دیگر

پنجره ها را

یکی یکی می گشایم و

یکی یکی

به ظهر تو باز می شوند

آن کبوتر بی قرار

حالا

نه مرده نه

زنده است

و از لبخند تو

خون می چکد هنوز

تولید مثل و بیهودگی [اندیشه]

هرکاری که به "خلق" منجر نشود، بیهوده است. جدای از آفرینش ادبیات، نقد ادبی و حتی مطالعه ادبیات نیز باید به خلق منجر شوند وگرنه بیهوده اند و ذهن را تباه می کنند.

این ایده را می توان گسترده کرد و به زندگی تعمیم داد. حتی کوچکترین کنش های ما باید در خدمت خلق و تولید مثل باشد.

سعدی می گوید:

جز یاد دوست هرچه کنی عمر ضایع ست

جز سرّ عشق هرچه بگویی بطالت ست

از موهبات عشق [یادداشت شخصی]

چه بسیار بارها که عشق درمانم کرده و نفهمیده ام.

شاید از بلند همتی عشق است که رنج و دردش را آشکارا می دهد و موهباتش را به پنهانی. رنج های عشق را برای همیشه در خاطر نگه می داریم و موهبات بی شمارش را نمی بینیم. چه بسیار بارها که شاید عشق تو نجاتم داده باشد از تلخی شبی و اصلاً نفهمیده باشم.

عشق نیز اهل درد است. صبور است و بریده. 

آتش دور [یادداشت شخصی]

وقتی که خودت روی خط ایستاده ای و دلت اما آن سوی خط در دورها گم شده. دارد در آتشی می سوزد یا که غرق در اشک است. اما تو روی خط، تنت نه می سوزد و نه می گرید. 

خلوت که بشود، شاید کم کمک تنت نیز به دنبال دلت کشیده شود. برود آن جا. در آن خانه که آتش گرفته. که در یکی از اتاق هایش مادرت دارد می سوزد و کنار رخت خوابش گل داوودی سفیدی ست.

برو. برو آن جا. اگر تن سوختن نداری لاقل آتش را تماشا کن.

درباره ی کلمات و صداها [اندیشه]

میل به موسیقی از کجاست؟ میل به شنیدن و حتی نواختن آن.

بهترین لحظه هایم لحظه هایی هستند که با دل باز، می شنوم.

صدا جایی پس از کلمه ست.

وقتی که آدم حالش خوب است، میل به خواندن و نوشتن در او تبدیل می شود به شنیدن و نواختن. خوب بودن حال که می گویم به معنی خوشحالی و بدحالی نیست. حاضر بودن دل است. مجموع بودن و آرامش است.

نوشتن برون ریز کلمات است. طلب آرامش است و پاک شدن دل. و نیاز به موسیقی وقتی پیدا می شود که چیزی درونت نمانده تا بخواهی بیرونش بریزی و از آن آسوده شوی. نه می خواهی که چیزی وارد ذهنت شود و نه چیزی را از ذهنت بیرون کنی. موسیقی جایی است که دیگر فقط جریان پیدا می کنی در خودت. باد است که می وزد میان شیارهای دلت.

آیا نوشتن می تواند پالوده شود و کار موسیقی را بکند برای آدم؟ آیا مدادی هست که بشود آن را نواخت؟

ای خمشی مغز منی پرده آن نغز منی

کمتر فضل خمشی کش نبود خوف و رجا

مرد سخن را چه خبر از خمشی همچو شکر

خشک چه داند چه بود ترلللا ترلللا

کلمه و صدا هر دو از یک جا می آیند. اما مقصودشان یکی نیست. با کلمات، او از تو می شنود و با صدا، تو از او می شنوی. نوشتن دعاست و موسیقی استجابت است.

می گوید آن رباب که مردم ز انتظار

دست و کنار و زخمه ی عثمانم آرزوست

من هم رباب عشقم و عشقم ربابی است

وآن لطف های زخمه ی رحمانم آرزوست

بیهوده [اندیشه]

هرکاری که به "خلق" منجر نشود بیهوده است. جدای از آفرینش ادبیات، نقد ادبی و حتی مطالعه ی ادبیات نیز باید بخ خلق منجر شوند. وگرنه بیهوده اند و ذهن را تباه می کنند.

این ایده را می توان گسترده کرد و به زندگی تعمیم داد. حتی کوچکترین کنش های ما باید در خدمت خلق و تولید مثل باشد.

سعدی می گوید:

جز یاد دوست هرچه کنی عمر ضایعست

جز سرّ عشق هرچه بگویی بطالتست

میان [شعر]

آسمان و زمین

چگونه به هم نگاه می کنند؟

بر زمین راه می رویم و

بر آسمان گریه می کنیم

از زمین گلی در دست داریم

و از آسمان باد می وزد

آسمان و زمین

چگونه به ما نگاه می کنند؟

یلدا [شعر]

در سرخوشی شب فردا

جایی میان آسمان

پنهان شده ای

تاریک تر از همیشه

هیچ گاه [شعر]

هیچ گاه

بی سبب گریه نکرده ام

هیچ گاه

نلرزیده ام ناگهان

هیچ گاه

تو را ندیده ام 

گره [یادداشت شخصی]

آیا هر تلاش ذهنی نشان از حقیقتی دارد؟ هرجا که ذهن گره بخورد آیا حقیقت جرقه می زند؟

پیشتر این گونه می اندیشیدم. اما حالا فکر می کنم که هرجا ذهن گره خورد، یعنی گره خورده است و حقیقت جاری نیست در آن که مجراهایش بسته اند.

آدم میان مایه ای مثل من که این را می داند چه باید کند؟ این را می دانم و دوباره ذهنم را گره می زنم. چون چاره ی دیگری نمانده و نیست. من جوی آب نیستم که تو بگذری. تنها گاه گاه دیده ام ات. در فاصله ی میان گره هام. من جوی آب نیستم. حفره ام. کهفم. گودالم. تنها گاهی در من جمع شده ای و بعد نیست شده ای دوباره. تو را محصور لحظه هایم خواسته ام. محصور لحظه هایم شده ای و خندیده ای به من که رود نیستم. گره هایم را اگر باز کنم وا می روم. یادم هست که گفتم همه ی ما بسته ایم به تو حتی اگر به نخی؟ یادت هست که گفتم نخم را سفت تر کن که اگر بازش کنی سقوط می کنم به قهقرا؟ همین نخ بلای جانم می شود یک روز.

آن ها بدون هیچ نخی و ریسمانی به تو بسته اند و رهایند از تو. آن ها رودند. جوی آب اند. نه تشنه می شوند و نه سیراب.

نوشتار ناب. نیایش. یادت هست؟ آخرین باری که از نخ و ریسمان با تو حرف زدم و آن نوشتار ناب آن شب. می توانم این یادداشت را تا همیشه ادامه دهم. چون نه تو تمام می شوی و نه من و این کلمات. از بزدلی من است که تمامش می کنم اینجا. از میانمایگی من است.

مگر نه ترک خوردم؟ مگر نه شکستم؟

مردن و تطهیر [یادداشت شخصی]

اگر همیشه در طول زندگی یک میل و یک آرزو همراه من بوده باشد، آن آرزوی مردن بوده است. از اولین روزهایی که خودم را شناختم، از روزهای دور کودکی ام، همیشه این میل به مردن را به عنوان نهایت آرزوهایم در خودم حس مب کرده ام. یادم می آید خیلی وقت پیش، کلاس اول که بودم، با خط خرچنگ قورباغه ام یک یادداشت توی کیفم گذاشته بودم که : او خودش را کشت. ناراحت نشید.  و رفته بودم که خودم را از سکوی سخنرانی توی حیاط مدرسه بیندازم پایین. بعد یادم هست که راننده سرویس مان از همان پایین با لحن تندی صدایم کرد که: بدو بیا. دیر شده. ولت می کنیم می ریما.  و من هم سریع خودم را به ماشین رساندم و رفتیم و خلاصه قضیه ی خودکشی کنسل شد. بعدتر، مادرم آن یادداشت را توی کیفم پیدا کرد و کلی دعوا کرد که: دیگه نبینم ازین چرت و پرتا بنویسی برا من.

البته درآن روزها اصلاً نمی دانستم که قضیه چی به چی ست. اما دقیق می دانم که حسم در گذر سال ها هیچ تغییری نکرد. میل مردن در من به همان شکل بود. حس می کردم که مردن ذهنم را به تمامی ارضا خواهد کرد. و از چیز نامعلومی که آزارم می داد، آسوده خواهم شد. و این میل تنها چیزی است که همیشه در طول زندگی ام ثابت ماند. فرقی نمی کرد و ربطی نداشت به بدحالی و خوش حالی و هرچه که بودم. و بعد از آن ماجرا و آن ظهر نکبت بار، این میل به مردن زیادتر می شد و شدت می گرفت و جدّی تر و صریح تر می شد در من. اما شکلش فرق کرده بود. رنگش و کارکردش فرق کرده بود. خون... هیچ گاه آروزی همیشگی ام رنگ خون نداشت. اما بعد از آن ماجرا، میل به آرام مردن، رنگ خون گرفت و شد میل به کشتن و کشته شدن. دیگر تمام رنج های همیشگی ام بیهوده به نظر می رسید. چراکه مرگ، صریح و واقعی به چشمانم خیره شده بود. و زمان می گذشت و آن ماجرا نه. فقط رنگ عوض می کرد و شکل. و هربار به شکلی دیگر مرا به راهی می برد. التهاب فروکش می کرد و جایش را می داد به دلتنگی. دلتنگی می رفت و نیاز می آمد. نیاز می شد تنهایی و چه و چه. سرخ می رفت و آبی می شدم. سیاه می شدم. و هربار به رنگی خودم را در آینه می دیدم. 

اما حالا بعد از آن همه وقت که از آن ظهر زخم آلود می گذرد، به خودم نگاه می کنم و می بینم مدتی است که میل به مردن دیگر در من نیست. آرزوی مرگ ندارم و حس می کنم مردن من هیچ تغییری در زندگی ام نخواهد داد. و آن آسودگی و رهایی، دیگر نه با مرگ من که با مردن تو به دست می آید. آرزوی مرگ خودم جایش را به آرزوی مرگ تو داده است. که اگر تو بمیری پلشتی جسم از میان ما برخواهد خواست. 

و به این فکر می کنم که چه اتفاقی افتاده است؟ و چرا نمی خواهم بمیرم؟ آن حس همیشگی من از کجا بود و حالا به کجا رفته است؟ مرگ برای من همیشه به شکل نوعی تطهیر بوده است. من در تمام طول زندگی ام، چیزی را در خودم حس می کردم. توده ای از آلودگی. که مرگ آن را از میان می برد و مرا تطهیر می کرد. و حالا دیگر دلم نمی خواهد که بمیرم. می دانی چرا؟ چون آن توده ی آلوده دیگر در من نیست. به وجود تو رفته است. آن آلودگی که همیشه مرا می آزرد، حالا در توست و به همین خاطر است که نه مرگ خودم که مرگ تو مرا آسوده خواهد کرد. 

می بینی؟ من هنوز زنده ام همیشه آرزوی مرگ می کردم تا پاک شوم با آب تاریک مرگ. اما نمردم و حالا آن توده ی آلوده دیگر در دلم نیست. با اشک هایم شسته شد. من یکبار مردم و حالا هنوز نفس می کشم. مرگ به شکل تو درآمد و خودش را نشانم داد. مرگ، که آرزوی دیرین من بود. نمی دیدی که چقدر دوستت داشتم؟ چون تو شکل مرگ بودی. 

یادم به جمله ی امیرالمونین می افتد که : موتوا قبل ان تموتوا.

تو یکبار مرا کشتی. آتش نبودن تو مرا تطهیر کرد. و حالا پاک شده ام از مرگی که همیشه در من بود.

ناقه ی صالح چو جسم صالحان

شد کمینی در هلاک طالحان

مثنوی مولوی

کوچ [شعر]

خاطره ی آن کوچ

آن کوچ ناگهان

نه حرفی نه صدای لرزشی

_تو بیدار بودی و ما بیهوش_

صف مردان بود

چهره ی های ترکیده به نجوا 

با تو چیزی می گفتند

شقایقی در دل هرکدام کاشتی

_من در میانشان بودم_

و صدای روییدنش به گوش می رسد هنوز

حالا که صف به صف دوباره بی هوش اند و

تو بیدار

از آن کوچ به یکباره

صدای رویین گلی مانده

فقط

نوشتن به مثابه عبادت کردن [اندیشه]

به دو گونه می توان نوشت و نوشتن می تواند دو کارکرد داشته باشد. یکی خطاب به خود و یکی خطاب به دیگری. خطاب که نه، بیشتر برای خود و برای دیگری.

در حالت اول، نوشتن ابزار شناخت است و در حالت دوم، ثمره ی شناخت.

در حالت اول نویسنده کور است و نوشتن عصا و این عصا کور را از هلاک نجات می دهد. نویسنده نمی داند و کلمات چراغ راهش می شوند و او را به خودآگاهی و جهان آگاهی می رسانند. اما در حالت دوم نوشتن شکل و انگیزه ی متفاوتی دارد. نویسنده نه با نوشتن که از جایی دیگر و به گونه ای دیگر آگاه می شود. به نوشتن احتیاجی ندارد. یعنی برخلاف نویسنده ی اول، او با چشم باز می نویسد. یعنی در مسیر نوشتن آگاه نمی شود. که قبل از نوشتن آگاه بوده است.

نوشتن در حالت دوم، پیشکشی است که نویسنده به جهان می دهد و به صاحب کلمات. نوشتن در این حالت، کارکردی شبیه به عبادت کردن دارد. باری در دل نه، نوشتن در این حالت باری بر دوش نویسنده است. نویسنده برای درمان خود نمی نویسد بلکه وظیفه ای دارد. واجب است بر او که بنویسد و اتمام اثر برای او همان حس خوشایند بعد از ادای فریضه را دارد.

آن سرو [شعر]

شب است و

نور چراغ

بر تن زخمی ات

_ در آرزوی چه ای؟

_ آن سرو

_ مگر نسوخت؟

_ ندیدم. خاموش بود چراغ

_ حالا روشن است و

بر زخم تو می تابد

شب است

و ستاره ها می لرزند

دوباره نامیدن اشیاء [مجموعه شعر]

بعد از مدت ها فرصتی شد کارهای سال ۹۴ را دوباره بخوانم. حالا بیشتر از آن چه هستند قدیمی به نظر می رسند. شعرها را بازخوانی و گاهی بازنویسی کردم و از میان انبوه شعرهای بی در و پیکر چند تایی را برگزیدم. ملاکم در این انتخاب نه خوب یا بد بودن شعرها، که نزدیکی شان به امروزم بود. به هر حال، حاصلش شد دفتر کوچکی به نام "دوباره نامیدن اشیاء" که میتوانید از این جا دانلود کنید.

دوباره نامیدن اشیاء _ مجموعه شعر

گلی که نبوییدی [شعر]

گلی 

که نبوییدی را

گرفته ام در دست

بویش جهان را پر کرده و

خارهایش

دستم را می آزارند

مخدوش [شعر]

چهره ی مخدوش تو و

زخم سروها

که ثمری شده اند

و نمی بینی

از صدای خود 

تو بی بهره مانده ای و

صدایت زخم سروهاست

چه بوی آتشی می آید

چه بوی آتش دوری

دوری

دوری

دور

چون باد سبکباریم [شعر]

ما طایفه ی رندان مست نفس یاریم

ما بار نهادستیم چون باد سبکباریم

از خانه گریزانیم وز خلق بپرهیزیم

از هر دو جهان رسته در خانه ی خماریم

سودای تو آتش زد بر خرمن دل هامان

سودایی آن آتش وآن نرگس بیماریم

هر لحظه جنونی نو زاید ز خیال تو

آشفته تر از دیروز ویرانه تر از پاریم

مستیم و پریشان گو زان رو خمشی خوش تر

ورنه ز لب لعلت صدمایه سخن داریم

آذر۹۵

عابر [شعر]

روزی مردی

بود

که به عابران نگاه می کرد

و چشمانش می خندید

دلش در انتظار

و لبش هم

حالا هنوز

از خیابان می گذرد

سر به می گذرد

و نگاه نمی کند به عابران

چرا که می داند دیگر

تو در میانشان نیستی

لال شده ام [یادداشت شخصی]

این آرامش و این پریشانی و این تنیدگی غریبشان از کجاست این روزها؟ مگر نه هر بار که می دیدمت دلم آشوب می شد؟ حالا چرا بدحالم و دلم دلم تکان نمی خورد هیچ؟ نه... بیشتر از همیشه حس می کنم جریان تو را در خودم. اما دلم تکان نمی خورد. نه... تمام که نه شده و نه می شود. محکوم که نه ناگزیرم. چه سفری ست. و چه تنها رفته ام درین راه. چقدر تشنه هستم چقدر بی میلم به آب حضور تو دیگر. حضور تو آرامم نمی کند دیگر فقط شاد می شوم از تو.

آن سوترم نشسته ای حالا. و چه کلمات دوری که میان ما نیست.

لالم کرده ای.

بی کس ام. و این شکل خوب بی کسی نیست. کاش که تو بی کسی ام بودی و آن وقت لبم می جنبید به بوسه و کلمه. اما نه دیگر. چنان تنهایم کرده ای که طناب هیچ کدام از کلماتت دیگر بیرونم نمی آورد از این چاه. چاه گل آلود. چاه خشک تو. که لال شده ام دیگر.

دیگر دلم نمی لرزد. حتی حالا که نشسته ای و نمی دانم کجا. چه کنم؟ این هم منزلی است. پا گذاشته ام در این جاده و هر بار منزلی و اتراقگاهی و... ناگزیرم. هر بار به شکلی... هر بار به گونه ای... فقط میدانم که هیچ گاه تمام نمی شود این راه.

زندان [شعر]

چشمش به ساحلی نیفتاد

هیچ

شناگر خسته

ماهی شد

و تا همیشه در آب ماند

کهف [داستان بلند]

داستان بلند کهف

میتوانید فایل پی دی اف داستان را از اینجا دانلود کنید.

 

دریافت

تنها نخواهم ماند؟ [یادداشت شخصی]

با این همه تصویر در دلم چه کنم؟ حالا که تنهایم گذاشته اید و نگذاشته اید.

روی درخت روبرو کلاغی نشست. عکسش را گرفتم. پرید. من کلاغ را دوست دارم یا درخت؟ هر دو را اگرچه درختم.

آیا خدای صدای آدم مست را می شنود؟

گریه نکن. دلم ریش می شود.

هوا خنک است و هردو فرو ریخته ایم.

۱۰ آذر

گویم

تنها [شعر]

ستاره سر زده ست و

هیاهو

برافروخته سیمای زنی

و کبوتران بی قرار

بر بام خانه

آن سوتر

سایه ای می گرید

[شعر]

شعر

میوه ای ست که به دستم می دهی

آن را می نویسم

و هسته ی سختش را

در دلم می گذارم

شناگر [شعر، ترجمه]

شعر از : ماتئی ویسنیک

شهری هست

که هیچ کس آن را نساخته

خیابان هایی هستند

که هیچ گاه عابری در آن ها گام نگذاشته

درهایی هستند

که هیچ کس آن ها را نگشوده

و پنجره هایی

که هیچ کس را یارای آن نیست

که از آن ها به بیرون بنگرد

در امتداد سد دریایی

هزاران صندلی به ردیف گذاشته اند

بی آن که کسی بر آن ها بنشیند

هیچ چاقویی هوا را نمی شکافد

تلفن های عمومی هنوز زنگ نخورده اند

هیچ صدایی به گوش نرسیده هنوز

و هیچ سنگی از کوه به پایین نغلتیده

شناگر هر بار به ساحل نزدیک می شود

و آن گاه

وحشت زده به دریای بی کران باز می گردد

 

کلماتُ ربّی [از قرآن]

قُلْ لَوْ کَانَ الْبَحْرُ مِدَادًا لِکَلِمَاتِ رَبِّی لَنَفِدَ الْبَحْرُ قَبْلَ أَنْ تَنْفَدَ کَلِمَاتُ رَبِّی وَلَوْ جِئْنَا بِمِثْلِهِ مَدَدًا ﴿۱۰۹﴾

بگو اگر دریا براى کلمات پروردگارم مرکب شود پیش از آنکه کلمات پروردگارم پایان پذیرد قطعا دریا پایان مى‏ یابد هر چند نظیرش را به مدد [آن] بیاوریم (۱۰۹)

قُلْ إِنَّمَا أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ یُوحَى إِلَیَّ أَنَّمَا إِلَهُکُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَمَنْ کَانَ یَرْجُو لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَلَا یُشْرِکْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا ﴿۱۱۰﴾

بگو من هم مثل شما بشرى هستم و[لى] به من وحى مى ‏شود که خداى شما خدایى یگانه است پس هر کس به لقاى پروردگار خود امید دارد باید به کار شایسته بپردازد و هیچ کس را در پرستش پروردگارش شریک نسازد (۱۱۰)

کهف، آیه ی ۱۰۹ و ۱۱۰

مبارک باد [از دیگران، مولوی]

عاشق شده ای ای دل سودات مبارک باد

از جا و مکان رستی آن جات مبارک باد

از هر دو جهان بگذر تنها زن و تنها خور

تا ملک ملک گویند تنهات مبارک باد

ای پیش رو مردی امروز تو برخوردی

ای زاهد فردایی فردات مبارک باد

کفرت همگی دین شد تلخت همه شیرین شد

حلوا شده کلی حلوات مبارک باد

در خانقه سینه غوغاست فقیران را

ای سینه بی‌کینه غوغات مبارک باد

این دیده دل دیده اشکی بد و دریا شد

دریاش همی‌گوید دریات مبارک باد

ای عاشق پنهانی آن یار قرینت باد

ای طالب بالایی بالات مبارک باد

ای جان پسندیده جوییده و کوشیده

پرهات بروییده پرهات مبارک باد

خامش کن و پنهان کن بازار نکو کردی

کالای عجب بردی کالات مبارک باد

مولوی

[شعر]

چه خوب بود

اگر مداد من

مثل یک ساز بود

و من آن را می نواختم

صبح [شعر]

چراغ های بیهوده

خاموش می شوند و

پنجره باز

به گرگ و میش

حرفی را از یاد برده ام

گویی

و نسیم باز می آوردش

یکی از شعرها [نوشته]

او شاعر بود. کمابیش شاعر معروفی هم بود. چند تا کتاب شعر چاپ کرده بود و می شناختندش.

یکی از شعرهایش را خیلی دوست داشت. آن را ننوشته بود. یعنی هیچوقت مکتوبش نکرده بود. آن در ذهنش حفظ داشت. گاهی  آن را زیرلب برای خودش زمزمه می کرد. یا در جمع دوستانش، وقتی از او می خواستند که برایشان شعر بخواند، آن را می خواند.

بی تو نبودن [شعر]

از تو که نمی گویم

تو نیستی یا

من

نمی دانم

رفتار تو با من [شعر]

اینگونه صریح

در ته هر مرداب

به دور از روشنا

چه مشتاقی تو به من

در مسیر خشک و راه دم کرده ام

اما

مغرور و پرملال

پاهای زخمی ام را نمی بینی

ای صبح

ای تراوش لرزان

خورشید نیستی تو

مگر؟

این روزهایم [شعر]

روزهایم طی می شوند اینگونه

بی خورشید و دل

بسته ام 

به ابری که می رود

ابری که تویی

روزی که ترکم کنی

خورشید را دوباره خواهم دید؟

صدایم کن [یادداشت شخصی]

این یادداشت را قبل از شروع کلاس دستور زبان می نویسم. صرفاً به خاطر گشوده شدن این دفتر که حدود یک هفته یا بیشتر در کیفم هست و هر روز با خودم می آورم و می برمش و چیزی در آن ننوشته ام هنوز.

چه باید کرد با این کم نویسی که دامن گیر می شوم گاه گاه؟ باید بد نوشت و به اجبار نوشت اما.

باید یک قدم برداشت تا او صد قدم بردارد به این سو.

آیا باید "صدایم کن" را بنویسم تا صدایم کند؟ یا باید منتظر باشم تا صدایم کند؟ بگذار فال بگیرم.

سر ارادت ما وآستان حضرت دوست

که هرچه بر سر ما می رود ارادت اوست

***

رخ تو در دلم آمد مراد خواهم یافت

چرا که حال نکو در قفای فال نکوست

آبان ماه پریشان [چند شعر]

۱

آن که چون صخره

سخت است

شاعر است

شعر اگر بود

به شکل دختری گلفروش بود

یا نسیمی محزون

۲

سکوت ما

انکار است

انکار آن چه در چشمهای من هست

و هر دو می دانیم

۳

آب دریا شور است

چشمه ی زلال

این را می داند

و حسرت دریا شدن دارد

هنوز

۴

کلمات را آن سوتر

حفره ی نوری اسیر خود کرده

بیهوده

به انتظار نشسته ام

۵

وقتی که می خندم

کسی دیگر

در جایی دور

با چشمان من می گرید

به او نگاه می کنم

و شرمسار می شوم

۶

به درخت نگاه می کنم

برگ هایش در نور می رقصند

من اما می دانم

که ریشه هایش چگونه

آشوب خاک را

تحمل می کنند

۷

بر دلم زخمی زده ای

وبا خون من

گیاه سبزی را آب می دهی

و می دانم که

هیچ گاه آن را

نشانم نخواهی داد

۸

قطره قطره

با من سخن می گویی

نگاهم

به دریا می افتد

و قطره ها ناپدید می شوند

گرانی [شعر]

حال ما در غمت ای دوست ندانی چون شد

من همینقدر بگویم که سراسر خون شد

بس که از هجر تو بگریسته ام من شب و روز

چهره ام ساحل و چشمم چو شط جیحون شد

یک دمی کاش به خود آید و پرسد لیلی

که که بود آنکه ز سودای رخم مجنون شد

ای پسر مرهمی از بوسه بنه بر دل ریش

که ز اندازه گرانی غمت بیرون شد

قامتم از غم آن سرو روان شد چو کمان

دلم از خنده ی همچون شکرش افسون شد

هر متن یک نطفه است [اندیشه]

هر متن را باید دوبار نوشت. متن با یکبار نوشتن، صورت حقیقی خود را پیدا نمی کند. (این نوشتنِ دوباره ابدا به معنی تصحیح و ویرایش و... نیست.) یکبار باید نوشت و یکبار دیگر باید نوشته را رنگ زد. نوشتنِ اولیه شبیه انداختنِ نطفه است. و نوشتنِِِ بعدی، به دنیا آوردن آن است. نوشته هایی که دوباره به سراغشان نمی آییم رفته رفته تحلیل می روند تا آن جا که به نطفه ای مرده تبدیل می شوند. و شاید یک متنِ کامل _که به دنیا آمده_ برای تمام عمر یک نویسنده کافی است.
این ایده تنها مربوط به نوشتن نیست. با خوانده ها نیز چنین باید کرد.  گاهی این خواننده است که متنِ نیم نوشته را رنگ می زند. آن را باز می نویسد و کاملش می کند.

پ.ن: بیست روز از نوشتن این یادداشت می گذرد. واقعا نمی دانم از کجا آمده و چطور شکل گرفته. حتما آن موقع مثالی عینی داشته در ذهنم که حالا فراموش کرده ام. حالا گرهی شده است. کدام نوشته را لخت دیدم؟ کدام را با لباس؟ نمی دانم.

وارث [قصه]

 

سپاهیان سلطان زمین را به تمامی درنوردیدند و قلعه های بسیار برآنان گشوده شد. وآن گاه به سرزمین هند رسیدند. که خداوند در آن رازهای بسیار نهاده بود. پیل ها یک یک به زمین می افتادند و کاخ ها و معابد و زنان به تاراج می رفتند. و سلطان به سوی معبد آفتاب پیش می رفت. و جز کلید معبد آفتاب، هیچ نمی خواست. و تمام زمین را برای آن درنوردیده بود.

سال به آخر نرسیده بود که تمامیِ هند مسخر سلطان شد. و کاهن بزرگ به دست غلام سلطان کشته شد. و کلید معبد آفتاب به دست سلطان افتاد.

لشکریان در ساحل اردو زدند و سلطان با اندکی از سربازانش سوار بر کشتی شد تا به جزیره ی آفتاب برود. که بر فراز تپه هایش آن معبد کهن بناشده بود. و نخستین کاهنان بر دیوارش نقش مردی را گذاشته بودند که آخرینِ پادشاهان بود و مالک تمامیِ زمین و آسمان ها می شد. و دروازه ی معبد را قسم دادند که جز بر آن پادشاهِ آخرین گشوده نگردد. و دروازه هزارهزار سال بسته مانده بود و تمام زائرانش را هلاک کرده بود. و اینک کشتی سلطان به سوی ساحل آفتاب می رفت.

سحرگاه به خشکی رسیدند. معبد آفتاب از دور می درخشید. از کشتی پیاده شدند و پا بر خاک جزیره گذاشتند. سپاهیان پایین تپه به انتظار نشستند و سلطان همراه با غلامش و یک سرباز دیگر به سمت دروازه ی معبد رفت.

کلید در قفل چرخید. گرد و خاک برخاست. دروازه گشوده شد. و قلب سلطان پر شد از امید و شعف. آن سه وارد معبد شدند. در معبد هیچ نبود. تنها بر دیوار، پرده ای سیاه کشیده شده بود. غلام پرده را کنار زد. بر دیوار آینه ی بزرگی بود. و آنان وارث زمین را دیدند.

لرزه بر اندام سلطان افتاد. غلام آن سوتر. سرخ از شرم، سر به زیرافکنده بود. و سلطان با غضب بر او نگریست. و هرسه دوباره به آینه خیره شدند. آینه تنها تصویر غلام را نشان می داد.

سلطان گریست. غلام شرمسار و مبهوت به او نگاه کرد. سلطان شمشیر از نیام بیرون کشید و خون غلام، بر تصویرش در آینه ریخت. سرباز نیز بر زمین افتاد. و سلطان از معبد بیرون آمد. تنها.

هوا هنوز کمی تاریک بود. منجنیق ها بالا رفتند و سنگ ها به سوی معبد پرتاب شدند. هنگامی که آفتاب سر زد، معبد به تمامی ویران شده بود. و زیر آوارهایش جنازه ی مردی افتاده بود که آینه هزارهزار سال بر دیوار معبد انتظارش را کشیده بود.

مردن [شعر کوتاه]

می میریم

از روی کاغذ

پاک می شویم

و برمی گردیم

به سینه ی شاعر

وسوسه [نوشته]

شاعر بود. می شناختمش.

از او پرسیدم: چرا دیگر شعرهایت را نمی نویسی؟

او گفت: غروب یک روز، روحم را به تمامی فروختم.

فقط منتظر باش [یادداشت شخصی]

کاغذ را باید از خود دور نگاه داشت. همیشه کاغذ را همراه داشتن به این معنی است که : "به زودی چیزی خواهم نوشت." و این بدترین آفت نوشتن است.

پناه [شعر]

چه دیده‌ست شعر؟

چشم‌اش به کدام تاریکی افتاده؟

که این‌گونه بر سفیدیِ کاغذ

پناه می‌جوید