کهف

من همیشه به تندیس‌ها علاقه‌مند بودم. تندیس‌ها و پیکره‌های تراشیده از سنگ همیشه در ذهن من به شکل‌های مختلفی حاضر بوده‌‌اند. دلیلش هم لابد این است که من از واقعیت، و از طبیعت تراش‌نخورده وحشت می‌کنم. محیط واقعی، غریزهٔ انسانی (آن‌طور که می‌گویند) و طبیعت در شکل واقعی و تطهیرنشده‌اش برای من مایهٔ اضطراب‌اند. محض همین عاشق چیزهای مصنوعی‌ام. بسیار مصنوعی به طوری مصنوعی بودنشان کاملاً عامدانه و (برای آنچه که طبیعی است) توهین‌آمیز باشد. من عاشق چیزهای مکانیکی و منظم‌ام. عاشق دار و درخت هرس‌شده در باغم و از دشت و از جنگل بیزارم. صنعت همیشه در نظرم زیباست. و هر چیزی که پیوندش به شکل انکارگرانه‌ای با وضعیت طبیعی و غریزی و فکرنشده و ابتدایی‌اش قطع شده باشد. به همین خاطر همیشه به تندیس‌ها علاقه‌مند بوده‌ام. تصویر یک تندیس سنگی در دامنهٔ کوه یا وسط دشت گاه و بی‌گاه در ذهنم ظاهر می‌شود: این تندیس چیزی است که به نظم کشیده شده و  اخلاقی و پرهیزکارانه است و نفی آن کوه و آن دشت است. با این حال، مدتی است که این تصویر در ذهن من از نیرو افتاده است. هر بار که به سراغش می‌روم ناامید و دلشکسته برمی‌گردم. به این خاطر که هیچ تندیسی آن‌قدر که ممکن است در نگاه اول به نظر برسد از محیط نامنظم و جسم‌مند اطرافش منفک نیست. اگر به آن تندیس نزدیک‌تر و نزدیک‌تر شویم و به بدنهٔ سنگی‌ آن با دقت نگاه کنیم، چیزی جز سنگ نیست. و این نهایتاً همان سنگی است که در آن کوه هم نظیرش هست. روی سطح تندیس همان خلل و فرجی هست که روی سنگ کف رودخانه، یعنی که هنوز سنگ است و آن قدر که خیال می‌کردم از محیط پیرامونش منقطع نیست، و به شکل آزاردهنده‌ای در محیط بی‌نظم و بی‌اخلاق پیرامونش بسط پیدا می‌کند. کسانی که دوستشان دارم هم غالباً همین‌طورند.